Ochrona muraw kserotermicznych w polsko-niemieckim obszarze przygranicznym / Schutz der Trockenrasen im deutsch-polnischen Grenzgebiet INT162 (2019-2022)

   Geneza projektu

Etap tworzenia partnerstwa i wspólnych podstaw współpracy rozpoczął się w marcu 2018 r. Projekt w swej strukturze  jest wynikiem wspólnego rozwoju przedsięwzięcia, w ramach którego uwzględniono doświadczenia i potrzeby wszystkich partnerów. Wspólnie określono problemy, cele, działania projektu, a  wspólne rozwiązania i strategie zostały zidentyfikowane w kierunku maksymalnej korzyści dla każdego zaangażowanego partnera, jak również dla całego regionu granicznego.

Cele projektu

Murawy kserotermiczne to siedliska należące do bardzo cennych, a zarazem silnie zagrożonych elementów środowiska przyrodniczego Europy. Obszary, na których występują odznaczają się wysoką bioróżnorodnością i mają duże znaczenie dla ochrony gatunków i siedlisk. W ostatnich latach w Europie obserwuje się drastyczny zanik roślinności kserotermicznej, a wraz z nią cennych gatunków. Głównym powodem tego procesu jest zaniechanie rolniczego użytkowania gruntów lub intensyfikacja rolnictwa. Na skutek zarastania szybkiemu zanikowi ulegają zarówno siedliska murawowe jak i związane z nimi gatunki. Zanikowi temu sprzyja także izolacja niewielkich powierzchniowo płatów z roślinnością kserotermiczną, utrudniająca przepływ i wymianę genów. Z tego powodu wiele muraw jest obecnie w złym stanie zachowania (mimo, że niektóre z nich leżą na terenach objętych ochroną). Brak prowadzonych działań ochrony czynnej na tych siedliskach w najbliższych latach spowoduje zanik wielu ich płatów wraz z ich unikatową florą i fauną. Bazując na swoich dotychczasowych doświadczeniach, Partnerzy projektu podjęli się realizacji transgranicznego projektu w zakresie ochrony siedlisk murawowych. Celem projektu jest zachowanie cennej mozaiki siedlisk ciepłolubnych, ważnej dla utrzymania wysokiej bioróżnorodności – w tym ich specyficznej flory i fauny, wyjątkowej w tej części Europy – poprzez realizację ochrony czynnej polegającej na przywróceniu użytkowania rolniczego (koszenie i wypas) oraz eliminacji krzewów i nalotu drzew. Projekt zakłada ochronę płatów muraw w obszarze wsparcia, w tym także tych położonych w obszarze przygranicznym (wypas transgraniczny). W tej sytuacji współpraca transgraniczna zwiększa efektywność prac pozwalając na kompleksowe i efektywne podejście do tematu. Prace pielęgnacyjne zostaną poprzedzone wykonaniem dokumentacji i oceny stanu siedlisk na poszczególnych obszarach, a po zakończeniu prac zostanie opracowany raport końcowy, porównujący stan ekosystemów przed i po wykonaniu działań ochrony czynnej. Na potrzeby projektu zostanie ujednolicona metodyka oceny stanu i waloryzacji muraw kserotermicznych (dla Polski i Niemiec). Obok czynnej ochrony, założeniem projektu jest upowszechnianie wiedzy o potrzebie ochrony muraw kserotermicznych w Polsce i  Niemczech. W tym celu niezwykle istotne okaże się dotarcie do społeczeństwa poprzez kampanię promocyjno-informacyjną głównie za pośrednictwem nowoczesnej strony internetowej projektu, posadowienie tablic informacyjnych oraz rozpowszechnianie materiałów drukowanych. Odbiorcy projektu, zarówno po stronie polskiej, jak i niemieckiej, będą korzystać ze wspólnych doświadczeń oraz nawiązanej współpracy w rejonie przygranicznym dla osiągnięcia wspólnego celu jakim jest ochrona przyrody w regionie. Poprawa stanu muraw przyczyni się także do zwiększenia wartości estetycznej regionu poprzez możliwość obserwacji siedlisk i gatunków rzadkich, cennych i zagrożonych. Ponadto dziś, gdy coraz częściej mówi się o gwałtownym ubytku liczebności pszczołowatych, zwraca się uwagę, że zbiorowiska murawowe stanowią dla zapylaczy cenne źródło tzw. pożytku, czyli pyłku i nektaru.

Obszary działania

Projekt realizowany będzie na terenie powiatów polickiego, gryfińskiego i pyrzyckiego po stronie polskiej oraz w krajach związkowych Niemiec Meklemburgii-Pomorze Przednie, powiecie Vorpommern-Greifswald i Brandenburgii, powiecie Uckermark.
Wytypowanymi obszarami do realizacji wspólnych działań ochrony czynnej, tj. usuwania nalotu drzew i krzewów, kwaterowego wypasu owiec i koszenia są:

  1. Rezerwat przyrody “Brodogóry”
  2. Rezerwat przyrody “Stary Przylep”
  3. Płat murawy koło Mętna w obszarze Natura 2000 Wzgórza Moryńskie
  4. Płat murawy w zabytkowym parku naturalistyczno-krajobrazowym „Dolina Miłości“
  5. Stara Żwirownia Wollin
  6. Obszar chronionego krajobrazu Radewitzer Heide
  7. Kleiner Franzosenberg
  8. Obszarowy pomnik przyrody Trockenhänge Nadrensee
  9. Obszarowy pomnik przyrody „Helle” w pobliżu Neuhof
  10. Obszar Natura 2000 „Schwarzer Tanger“
  11. Obszar Natura 2000 „Müllerberge“
  12. Obszar Natura 2000 „Stettiner Berge“
  13. Randowhänge bei Schmölln
  14. Obszar przygraniczny Barnisław- Ladenthin-Pomellen-Pargowo- Neurochlitz-Staffelde-Rosow

 

Partnerzy projektu

Partner wiodący – posiada wieloletnie doświadczenia w ochronie muraw kserotermicznych, które nabyła realizując projekty związane z ochroną tych siedlisk. Prace ochronne rozpoczęto w rezerwacie “Bielinek” w 2003 r., a ich dobre efekty zadecydowały o rozszerzeniu działań na rezerwaty “Stary Przylep” i “Brodogóry”. Prace polegały na eliminacji roślinności inwazyjnej i wykaszaniu muraw. Konserwacja muraw w “Bielinku” była jedną z pierwszych prób kompleksowej ochrony roślinności kserotermicznej w Polsce. Czynne działania ochronne prowadzone były przez Federację do roku 2008, a następnie w roku 2012. W latach 2010/2011 w ramach projektu „Rozbudowa infrastruktury i rozwój Europejskiego Parku Hugenotów w Schwedt nad Odrą i parku naturalistycznego Dolina Miłości w Zatoni Dolnej jako transgraniczne centrum turystyki” w Dolinie Miłości czynnej ochronie poddany został biotop murawy kserotermicznej o powierzchni ok. 1 ha.

Powiat (Pow.) Vorpommern-Greifswald – organizuje od wielu lat pielęgnację stanowisk muraw kserotermicznych w obszarze biotopów chronionych (np. żwirowni Dannenberge koło Siedenbüssow), małych obszarów chronionych (np. pomnik przyrody Franzosenberg koło Penkun), rezerwatów przyrody (np. Schanzberge koło Brietzig) i na obszarach Natura 2000, np. Trockenhänge und Quellmoor bei Rebelow (DE-2247-301) z występującymi tam typami siedlisk 6120 i 6210. Powiat uczestniczy w opracowaniu koncepcji działań pielęgnacyjnych, w organizacji ich realizacji oraz w kontroli wyników. Poza tym powiat ma wieloletnie doświadczenie w planowaniu i realizacji działań kompensacyjnych w zakresie stanowisk muraw kserotermicznych. Usuwanie drzew/krzewów, wypas i koszenie stanowią działania, które należy realizować w celu odsłaniania tych cennych i znaczących siedlisk. Informacja o projekcie na stronie partnera: https://www.kreis-vg.de/Landkreis/Gef%C3%B6rderte-Projekte/.

Stowarzyszenie utrzymania krajobrazu Uckermark-Schorfheide e.V. (LPV) – ma wieloletnie doświadczenie w pielęgnacji muraw kserotermicznych i zrealizował kilka projektów w tym zakresie. W ramach rozporządzenia o kompensacji przyrodniczej zrealizowano wiele projektów w celu wykonania prac urządzeniowych, takich jak usuwanie krzewów, koszenie i wypas lub stworzenie infrastruktury, jak grodzenie, dojazd, poprawa zaopatrzenia w wodę na różnych obszarach chronionych w powiecie Uckermark. Obecnie LPV realizuje projekty mające na celu ochronę muraw kserotermicznych na obszarach “Randowhänge bei Schmölln” (koszenie przez 25 lat), “Piepergrund” (usuwanie krzewów), “Murawy Jamikow” (wypas) i “Murawy Schildberge” (wypas).
W ramach dofinansowania z programu PROW LPV realizowało projekt ochrony siedlisk typu 6120, 6210 i 6240. W ramach projektu, w latach 2013-2015 przeprowadzono prace urządzeniowe na 5 wybranych murawach kserotermicznych w powiecie. Następnie zapewniono stałą pielęgnację tych obszarów poprzez wypas. Informacja o projekcie na stronie partnera: http://www.lpv-uckermark-schorfheide.de/projekte/interreg-projekt-trockenrasen.

Powiat (Pow.) Uckermark – Landwirtschafts- und Umweltamt (DEZ. III) – partner stowarzyszony ze Stowarzyszeniem utrzymania krajobrazu Uckermark-Schorfheide e.V. (LPV) – bez udziału finansowego.

Źródła finansowania

Całkowity koszt przedsięwzięcia wyniesie 1064275,37 €.

Program Współpracy Interreg V A Meklemburgia-Pomorze Przednie / Brandenburgia / Polska –  dotacja refundowana 85% w ramach celu „Europejska Współpraca Terytorialna“ Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), środki własne partnerów – 15%.

W 2020 r. ww. zadanie publiczne jest współfinansowane ze środków otrzymanych z budżetu Województwa Zachodniopomorskiego  – w kwocie 20 545,20 złotych (obejmującej  10,5% wkładu własnego Federacji Zielonych „GAJA”)

a od 2021 r. projekt jest wspierany przez Baltic Sea Conservation Foundation – BaltCF

Do pobrania

FZ GAJA ulotka 2020

Ulotka projektu INT162 wersja PL

Plakat projektu INT162 wersja PL

Broszura okładka INT162    Broszura INT162

Tablice informacyjne (opracowane przez powiat Vorpommern-Greifswald): Murawy kserotermiczne – Tablica informacyjna_1

Murawy kserotermiczne – Tablica informacyjna_2

Raport botaniczny projektu INT162

Galeria

Obszar przygraniczny w miejscowościach Neurochlitz – Pargowo – Staffelde oraz Ladenthin – Pomellen – Barnisław*

***

**

Dolina Miłości w Zatoni Dolnej*

 

 

Murawa koło Mętna*

Rezerwat przyrody “Stary Przylep”*

Rezerwat przyrody “Brodogóry”*

*zdjęcia stanowią zasoby Federacji Zielonych “GAJA” (wyk. M. Wilhelm, A. Racławska, A. Kozłowska i M. Vuillermoz).

Obszar Natura 2000 “Müllerberge”**

Obszar Natura 2000 “Schwarzer Tanger”**

Obszar Natura 2000 “Stettiner Berge”**

Randowhänge bei Schmölln**

** zdjęcia stanowią zasoby Landschaftspflegeverband Uckermark-Schorfheide e.V. (wyk. J. Noack i Ch. Hoffmann)

 

Dawna żwirownia Wollin

Obszar ochrony krajobrazu „Radewitzer Heide”

Mała Franzosenberg niedaleko Penkun

Pomnik przyrody “Suche stoki Nadrensee”

Pomnik przyrody “Helle” w pobliżu Neuhof

*** zdjęcia stanowią zasoby Landkreis Vorpommern-Greifswald (wyk. J. Fröhlich)

Aktualności

 Die Entstehung des Projekts

Die Etappe der Entwicklung der Partnerschaft und der gemeinsamen Kooperationsgrundlagen wurde bereits im März 2018 begonnen. Das Projekt ist in seiner Struktur das Ergebnis einer gemeinsamen Entwicklung das Vorhabens, die die Erfahrungen und Bedürfnisse aller Partner berücksichtigt. Gemeinsam wurden Probleme, Ziele, Projektaktivitäten identifiziert und gemeinsame Lösungen und Strategien in Richtung der maximalen Nutzen für jeden beteiligten Partner sowie für die gesamte Grenzregion erarbeitet.

Projektziele

Trockenrasen sind Lebensräume, die zu sehr wertvollen und gleichzeitig stark gefährdeten Elementen der natürlichen Umwelt Europas gehören. Gebiete, auf denen sie vorkommen, zeichnen sich durch hohe Biodiversität aus und haben eine große Bedeutung für den Arten- und Habitatschutz. In den letzten Jahren wird in Europa ein drastischer Schwund von Trockenrasen und damit auch von wertvollen Arten beobachtet. Der Hauptgrund für diesen Prozess ist die Aufgabe der landwirtschaftlichen Flächennutzung oder die Intensivierung der Landwirtschaft. Durch das Verwachsen verschwinden sowohl die Trockenrasenflächen als auch die damit verbundenen Arten schnell. Dieses Verschwinden wird auch durch die Isolierung von kleinen Trockenrasenflächenbeschleunigt, die die Verbreitung und den Austausch von Genen verhindert. Aus diesem Grunde befinden sich viele Trockenrasenflächen derzeit in einem schlechten Erhaltungszustand (obwohl einige von ihnen in Schutzgebieten liegen). Ohne aktive Schutzmaßnahmen in diesen Lebensräumen in den kommenden Jahren wird es dazu kommen, dass viele von diesen Flächen zusammen mit ihrer einzigartigen Flora und Fauna verschwinden. Aufgrund ihrer bisherigen Erfahrungen haben sich die Projektpartner ein grenzüberschreitendes Projekt zum Schutz von Trockenrasenlebensräumen vorgenommen. Das Projektziel ist die Erhaltung des wertvollen Mosaiks von wärmebedürftigen Lebensräumen, das für die Erhaltung einer hohen biologischen Vielfalt –darunter deren einzigartigen Flora und Fauna, die in diesem Teil Europas einmalig ist–durch Umsetzung von aktiven Schutzmaßnahmen, die auf der Wiederherstellung der landwirtschaftlichen Nutzung (Mahd und Beweidung) sowie auf der Beseitigung von Sträuchern und Baumanflugs beruht. Das Projekt setzt den Schutz von Trockenrasenflächen im Fördergebiet, darunter auch im Grenzgebiet (grenzüberschreitende Beweidung) voraus. In dieser Situation erhöht die grenzüberschreitende Zusammenarbeit die Effizienz der Arbeit und ermöglicht eine umfassende und effektiv Behandlung des Bereichs.DenPflegearbeiten gehen die Erstellung der Dokumentation und die Bewertung des Zustands von Lebensräumen in den einzelnen Gebieten voraus, und nach der Beendigung der Arbeiten wird ein Abschlussbericht erstellt, in dem der Zustand der Ökosysteme vor und nach der Durchführung aktiver Schutzmaßnahmen verglichen wird. Für den Bedarf des Projekts wird die Methodik zur Bewertung des Zustands und der Valorisierung von Trockenrasen (für Polen und Deutschland) vereinheitlicht. Ziel des Projekts ist es, neben den Schutzmaßnahmen auch das Wissen über die Notwendigkeit des Schutzes der Trockenrasen in Polen und Deutschland zu verbreiten. Zu diesem Zweck wird es äußerst wichtig sein, die Öffentlichkeit durch eine Werbe- und Informationskampagne zu erreichen, und zwar vor allem durch eine moderne Projektwebsite, die Aufstellung von Informationstafeln und die Verteilung von Printmaterialien. Die Projektempfänger, sowohl auf polnischer als auch auf deutscher Seite, werden von den gemeinsamen Erfahrungen und der etablierten Zusammenarbeit in der Grenzregion profitieren, um das gemeinsame Ziel, nämlich den Naturschutz in der Region, zu erreichen. Die Verbesserung der Zustands der Trockenrasen wird auch zur Erhöhung der ästhetischen Werte der Region durch die Möglichkeit der Beobachtung von seltenen, wertvollen und gefährdeten Lebensräume und Arten beitragen. Darüber hinaus wird esin der heuten Zeit, in der immer mehr von einem raschen Rückgang der bienenartigen Insekten die Rede ist, darauf hingewiesen, dass Trockenrasenpflanzengemeinschaften eine wertvolle Quelle der sogenannten Tracht, also des Blütenstaubs und des Nektars für Bestäuber darstellen.

Tätigkeitsbereiche

Das Projekt wir auf dem Territorium von den Landkreisen Police, Gryfino und Pyrzyce auf der polnischen Seite sowie in den deutschen Bundesländern Mecklenburg-Vorpommern, Landkreis Vorpommern-Greifswald und in Brandenburg, Landkreis Uckermark umgesetzt. Die ausgewählten Gebiete für die Umsetzung der gemeinsamen Schutzmaßnahmen, d.h. Beseitigung des Anflugs von Bäumen und Sträuchern, Rotationsbeweidung mit Schafen und Mahd, sind:

  1.  Naturschutzgebiet “Brodogóry”
  2. Naturschutzgebiet “Stary Przylep”
  3.  Trockenrasenfläche im FFH-Gebiet Natura 2000 Wzgórza Moryńskie
  4.  Trockenrasenfläche im historischen Natur- und Landschaftspark „Tal der Liebe“
  5. Alte Kiesgrube Wollin
  6. Landschaftsschutzgebiet  Radewitzer Heide
  7. Kleiner Franzosenberg
  8. Naturdenkmal Trockenhänge Nadrensee
  9. Naturdenkmal „Helle“ bei Neuhof
  10.  FFH-Gebiet Natura 2000 „Schwarzer Tanger“
  11. FFH-Gebiet Natura 2000 „Müllerberge“
  12. FFH-Gebiet Natura 2000 „Stettiner Berge“
  13. Randowhänge bei Schmölln
  14.  Grenzgebiet Barnisław- Ladenthin-Pomellen-Pargowo- Neurochlitz-Staffelde-Rosow

 

Projektpartner

(Leitender Partner) – hat eine langjährige Erfahrung mit dem Schutz der Trockenrasen, die sie bei der Umsetzung von Projekten zu Schutz dieser Habitate erwarb. Die Maßnahmen begannen im Schutzgebiet Bielinek im Jahre 2003 und ihre guten Resultate entschieden über die Erweiterung der Maßnahmen auf die Schutzgebiete Przylep und Brodogóry. Die Arbeiten beruhten auf der Entfernung der invasiven Pflanzen und auf dem Mähen der Rasen. Die Pflegemaßnahmen an den Trockenrasen in Bielinek stellen einen der ersten Versuche dar, Trockenrasen in Polen zu schützen. Die aktiven Schutzmaßnahmen wurden von der Föderation bis 2008 und danach 2012 betrieben. In den Jahren 2010/2011 wurde von der Föderation im Projekt „Entwicklung des Europäischen Hugenottenparks in Schwedt/Oder und Revitalisierung des Naturparks „Dolina Miłości“ in ZatonDolna zu grenzüberschreitenden Zentren für Tourismus“ im Tal der Liebe das Biotop Trockenrasen auf ca. 1 ha Fläche den Schutzmaßnahmen unterzogen.

Landkreis Vorpommern-Greifswald – organisiert seit vielen Jahren die Pflege von Trockenrasenstandorten im Bereich von geschützten Biotopen, (z.B. Kiesgrube Dannenberge bei Siedenbüssow), von Kleinschutzgebieten, (z.B. Naturdenkmal Franzosenberg bei Penkun), innerhalb von Naturschutzgebieten (z.B. Schanzberge bei Brietzig) und in FFH-Gebieten, wie z.B. Trockenhänge und Quellmoor bei Rebelow (DE-2247-301) mit den dort vorkommenden Lebensraumtypen LRT 6120 und 6210 . Der LK ist dabei an der Erarbeitung des Konzepts zur Pflege beteiligt, an der Organisation der Umsetzung als auch an der Erfolgskontrolle. Außerdem hat der LK langjährige Erfahrung bei der Planung und Umsetzung von Kompensationmsmaßnahmen im Bereich von Trockenrasenstandorten. Gehölzentnahme/Entbuschung, Beweidung und Mahd sind Maßnahmen, die zur Offenthaltung dieser wertvollen und bedeutenden Biotope ergriffen werden. Informationen zum Projekt auf der Website des Partners: https://www.kreis-vg.de/Landkreis/Gef%C3%B6rderte-Projekte/

Landschaftspflegeverband Uckermark-Schorfheide e.V. (LPV) – besitzt langjährige Erfahrung in der Pflege von Trockenrasen und hat in diesem Bereich mehrere Projekte umgesetzt. Im Rahmen der Eingriffsregelung wurden viele Projekte zur Umsetzung ersteinrichtender Maßnahmen wie Entbuschung, Mahd und Beweidung oder zur Schaffung von Infrastruktur wie Zaun, Zuwegung und Verbesserung der Wasserversorgung in verschiedenen FFH-Gebieten des Landkreises Uckermark umgesetzt. Auch jetzt setzt der Verein Projekte zum Erhalt der Trockenrasen in den FFH-Gebieten „Randowhänge bei Schmölln“ (Mahd über 25 Jahre), „Piepergrund“ (Entbuschung), „Trockenrasen Jamikow“ (Beweidung) und „Trockenrasen Schildberge“ (Beweidung) um.
Der LPV hat z.B. auch über ELER finanziert ein Projekt zum Schutze der Trockenrasen-Lebensraumtypen 6120, 6210 und 6240 umgesetzt. In diesem Projekt wurden von 2013 bis 2015 auf 5 ausgewählten Trockenrasen des Landkreises ersteinrichtende Maßnahmen durchgeführt. Danach wurde durch Beweidung die dauerhafte Pflege der Flächen gesichert. Informationen zum Projekt auf der Website des Partners: http://www.lpv-uckermark-schorfheide.de/projekte/interreg-projekt-trockenrasen.

Landkreis Uckermark – Landwirtschafts- und Umweltamt (DEZ. III) – verknüpft mit Landschaftspflegeverband Uckermark-Schorfheide e.V. (LPV) – ohne finanzielle Beteiligung.

Finanzierungquellen

Die Gesamtkosten des Projekts belaufen sich auf 1064275,37 EUR.
Interreg V A Kooperationsprogramm Mecklenburg-Vorpommern / Brandenburg / Polen – erstatteter Zuschuss 85% im Rahmen des Ziels „Europäische territoriale Zusammenarbeit“ des Europäischen Fonds für regionale Entwicklung (EFRE), Eigenmittel der Partner – 15%.

Im Jahr 2020 die oben genannten Die öffentliche Aufgabe wird aus Mitteln aus dem Haushalt der Woiwodschaft Westpommern kofinanziert – in Höhe von 20.545,20 PLN (einschließlich 10,5% des eigenen Beitrags der Föderation der Grünen “GAJA”)

und seit 2021 wird das Projekt von der Baltic Sea Conservation Foundation – BaltCF  unterstützt

Herunterladen

Flyer über die FZ GAJA 2020

Merkblatt des Projekts INT162 Version DE

Poster des Projekts INT162 Version DE

Umschlag der INT162-Broschüre    Broschüre INT162

Informationstafeln (entwickelt vom Landkreis Vorpommern-Greifswald): Trockenrasen – Tafel_1 Trockenrasen – Tafel_2

Botanischer Bericht über das Projekt INT162

 

Galerie

Grenzgebiet in den Dörfern Neurochlitz – Pargowo – Staffelde und Ladenthin – Pomellen – Barnisław*

***

**

 

Das Tal der Liebe in der Zatoń Dolna*

Eine Federgras-Flur auf einem Abhang in Mętno*

Naturschutzgebiet “Stary Przylep”*

Naturschutzgebiet “Brodogóry”*

* Fotos sind Ressourcen des Federacja Zielonych “GAJA” (Fotoautoren M. Wilhelm, A. Racławska, A. Kozłowska & M. Vuillermoz).

FFH-Gebiet “Müllerberge”**

FFH-Gebiet “Schwarzer Tanger”**

FFH-Gebiet “Stettiner Berge”**

Randowhänge bei Schmölln**

** Fotos sind Ressourcen des Landschaftspflegeverband Uckermark-Schorfheide e.V. (Fotoautoren J. Noack & Ch. Hoffman)

 

Ehemalige Kiesgrube Wollin

Landschaftsschutzgebiet Radewitzer Heide

Kleiner Franzosenberg bei Penkun

Flächennaturdenkmal “Trockenhänge Nadrensee”

Flächennaturdenkmal “Helle” bei Neuhof

*** Fotos sind Ressourcen des Landkreis Vorpommern-Greifswald (Fotoautor J. Fröhlich)

Nachrichten

Przejdź do listy projektów
Zamknij przybornik