W dniu 30 grudnia 2019 r. na łamach Głosu Szczecińskiego opublikowany został artykuł promujący rozpoczęcie projektu pn. Ochrona muraw kserotermicznych w polsko-niemieckim obszarze przygranicznym/ Schutz der Trockenrasen im deutsch-polnischen Grenzgebiet (INT162).

Projekt pn. „Ochrona muraw kserotermicznych w polsko-niemieckim obszarze przygranicznym”

Murawy kserotermiczne zaliczane są do ciepłolubnych zbiorowisk trawiastych o charakterze stepowym. Główny zasięg ich występowania obejmuje strefę kontynentalną położoną na południe i południowy wschód od granic Polski. W naszym kraju murawy mają postać zubożałych i zniekształconych fragmentów stepów. Są to siedliska o specyficznych warunkach mikroklimatycznych – okresowo wysokich temperaturach powietrza i gleby (z gr.: kseros – suchy, thermos ­– gorący) powodowanych dużym nasłonecznieniem oraz nachyleniem stoków. W Polsce występują głównie na obszarze Wyżyny Lubelskiej, Krakowskiej, Kielecko-Sandomierskiej, na Śląsku, w Niecce Nidziańskiej oraz na stromych zboczach w dolinie dolnej Wisły, Odry i Warty. Tuż po ostatnim zlodowaceniu gatunki kserotermiczne porastały znacznie większe przestrzenie. Późniejsze zmiany klimatyczne i działalność człowieka spowodowały zepchnięcie siedlisk kserotermicznych na najbardziej ekstremalne siedliska – strome osypujące się skarpy, zbocza dolin rzecznych, wychodnie skalne itp. Z czasem murawy, mało przydatne gospodarczo, stały się miejscem wypasu zwierząt domowych, głównie owiec i kóz. W ten sposób zyskały półnaturalny charakter kształtowany wielowiekową gospodarką człowieka. Obecnie są to nieużytki, często o bogatej i zróżnicowanej florze, a przede wszystkim miejsca występowania wielu rzadkich i reliktowych gatunków roślin. Spośród gatunków znajdujących się w Czerwonej Księdze Roślin na uwagę zasługują m.in. trawy – ostnica powabna, Jana, włosowata, gatunki barwnie wzbogacające murawę jak pajęcznica liliowata, szafirek miękkolistny, storczyk purpurowy czy dziurawiec wytworny. Są to siedliska ważne także dla populacji gatunków cennych w całej Unii Europejskiej (gatunki z załącznika II tzw. Dyrektywy Siedliskowej) zarówno roślin (żmijowiec czerwony, obuwik pospolity, dziewięćsił popłocholistny), jak i zwierząt (gryzonie – suseł perełkowany, smużka stepowa; motyle – modraszek telejus, szlaczkoń szafraniec).To już kolejny projekt prośrodowiskowy realizowany przez Federację Zielonych „GAJA” w województwie zachodniopomorskim. Tym razem Federacja podejmuje próbę ratowania jednego z cenniejszych siedlisk jakim są murawy kserotermiczne. Ich zasoby kurczą się, a murawy mają status zagrożonych siedlisk w Polsce oraz w Europie. Projekt ochrony muraw kserotermicznych realizowany jest wspólnie z niemieckimi partnerami Landkreis Vorpommern-Greifswald i Landschaftspflegeverband Uckermark-Schorfheide e.V., a jego finansowanie w 85% pochodzi z Programu Współpracy Interreg V A Meklemburgia-Pomorze Przednie/Brandenburgia/Polska w ramach celu „Europejska Współpraca Terytorialna“ Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR).

Murawy kserotermiczne nie są w stanie przetrwać bez umiarkowanej ingerencji człowieka. Zaprzestanie użytkowania spowoduje zarośnięcie muraw krzewami i drzewami w drodze sukcesji naturalnej i zanik stanowisk cennych gatunków roślin. Tylko ochrona czynna jest szansą dla muraw kserotermicznych. W ramach projektu w wybranych lokalizacjach w województwie zachodniopomorskim (park krajobrazowo-naturalistyczny „Dolina Miłości”, rezerwaty przyrody „Stary Przylep” i „Brodogóry”, obszar Natura 2000 Wzgórza Moryńskie PLH320055, obszary przygraniczne Pargowo, Kamieniec, Barnisław) oraz na obszarze Brandenburgii i Meklemburgii-Pomorza Przedniego (obszary Natura 2000 “Schwarzer Tanger”, “Müllerberge”, “Stettiner Berge”, stara żwirownia Wollin, obszar chronionego krajobrazu Radewitzer Heide, okolice Nadrensee, Büssow, Neuhof, Ladenthin i Pomellen) planowane jest usuwanie podrostu drzew i krzewów oraz koszenie i kontrolowany wypas.

Dzięki życzliwości i zaangażowaniu wielu osób projekt ochrony muraw kserotermicznych ma szansę być realizowany w województwie zachodniopomorskim. Specjalne podziękowania należą się m.in.: Staroście Polickiemu, pracownikom Wydziału Geodezji, Kartografii i Katastru Starostwa Powiatowego w Policach, Wójtowi Gminy Kołbaskowo, Sołtysowi wsi Mętno, prywatnej firmie Igirol z branży rolniczej.

 (tekst i zdjęcie: Marcin Wilhelm)

Partnerzy projektu:

 Am 3. Dezember 2019 erschien in der Zeitung Głos Szczeciński der Artikel, in dem der Beginn des Projekts Ochrona muraw kserotermicznych w polsko niemieckim obszarze przygranicznym/ Schutz der Trockenrasen im deutsch-polnischen Grenzgebiet (INT162) öffentlich bekannt gegeben wurde.

Projekt mit dem Titel „Schutz der Trockenrasen im deutsch-polnischen Grenzgebiet”

Es ist ein weiteres umweltfreundliches Projekt, das von der Föderation der Grünen “GAJA” in der Woiwodschaft Zachodniopomorskie umgesetzt wird. Diesmal versucht die Föderation, einen der wertvollsten Lebensräume zu retten, nämlich die Trockenrasen. Ihre Ressourcen schrumpfen und die Trockenrasen haben den Status gefährdeter Lebensräume in Polen und Europa. Das Projekt zum Schutz der Trockenrasen wird gemeinsam mit den deutschen Partnern Landkreis Vorpommern-Greifswald und Landschaftspflegeverband Uckermark-Schorfheide e.V. umgesetzt und dessen Finanzierung zu 85 % aus dem Kooperationsprogramm Interreg V A Mecklenburg-Vorpommern/ Brandenburg/Polen im Rahmen des Ziels “Europäische territoriale Zusammenarbeit” des Europäischen Fonds für regionale Entwicklung (EFRE) finanziert.

Trockenrasen zählen zu den wärmebedürftigen Grasgemeinschaft mit dem Charakter der Steppenpflanzen. Das Hauptgebiet ihres Vorkommens umfasst die Gebiete des Kontinents südlich und südöstlich der polnischen Grenze. In unserem Land haben die Trockenrasen die Form von spärlichen und verzerrten Steppenfragmenten. Es handelt sich um Lebensräume mit spezifischen mikroklimatischen Bedingungen – periodisch hohe Luft- und Bodentemperaturen (aus dem griechischen: kseros – trocken, thermos – heiß), die durch hohe Sonneneinstrahlung und Hangneigung geprägt werden. In Polen kommen sie vor allem auf den Hochebenen bei Lublin, Kraków, Kielce und Sandomierz, in Schlesien, im Flusstal der Nida und an steilen Hängen im Tal der unteren Weichsel, der Oder und der Warthe vor. Kurz nach der letzten Kaltzeit wuchsen die Trockenrasenarten auf viel größeren Flächen. Spätere Klimaveränderungen und menschliche Aktivitäten haben die Lebensräume der Trockenrasen in die extremsten Bedingungen verdrängt – steile Hänge, Flusstalabhänge, Aufschlüsse usw. Im Laufe der Zeit wurden die wirtschaftlich wenig nutzbaren Trockenrasenflächen als Weiden für Haustiere, vor allem Schafe und Ziegen, genutzt. Auf diese Weise erhielten sie einen halbnatürlichen Charakter, der durch die jahrhundertealte menschliche Wirtschaft geprägt wurde. Heute sind es Brachflächen, oft mit reicher und vielfältiger Flora und vor allem Orte, an denen viele seltene und relikte Pflanzenarten vorkommen. Unter den Arten, die sich auf der Roten Liste der Pflanzen befinden, sind unter anderem die Gräser – Gelbscheidiges Federgras, Echtes Federgras Sub. Joannis, Haar-Pfriemengras, sowie farbige Arten, wie Traubige Graslilie, Schopfige Traubenhyazinthe, Purpur-Knabenkraut, Zierliches Johanniskraut zu nennen. Diese Lebensräume sind auch wichtig für die Population wertvoller Arten in der gesamten Europäischen Union (Arten aus dem Anhang II der so genannten Habitat-Richtlinie), sowohl für Pflanzen (Rot – Natternkopf, Frauenschuh, Akanthusblättrige Eberwurz subsp. Utzka), als auch Tiere (Nagetiere – Perlziesel, Steppenbirkenmaus; Schmetterlinge – Heller Wiesenknopf-Ameisen-Bläuling, Orangeroter Heufalter).

Die Trockenrasen können ohne angemessene menschliche Eingriffe nicht überleben. Die Einstellung der Nutzung wird dazu führen, dass die Trockenrasen durch natürliche Sukzession mit Sträuchern und Bäumen überwachsen und Standorte wertvoller Pflanzenarten verschwinden. Nur aktive Schutzmaßnahmen sind eine Chance für die Trockenrasen. Im Rahmen des Projekts werden an ausgewählten Standorten in der Woiwodschaft Zachodniopomorskie (Landschafts- und Naturpark “Tal der Liebe”, Naturschutzgebiete “Stary Przylep” und “Brodogóry”, FFH-Gebiete Natura 2000 Wzgórza Moryńskie PLH320055, Grenzgebiete Pargowo, Kamieniec, Barnisław, sowie in Brandenburg und Mecklenburg-Vorpommern (FFH-Gebiete Natura 2000 “Schwarzer Tanger”, “Müllerberge”, “Stettiner Berge”, die alte Kiesgrube Wollin, das Landschaftsschutzgebiet Radewitzer Heide, die Umgebung von Nadrensee, Büssow, Neuhof, Ladenthin und Pomellen) die Beseitigung von Baum- und Strauchbewuchs sowie die Mahd und kontrollierte Beweidung geplant.

Dank der Freundlichkeit und dem Engagement von vielen Menschen hat das Projekt zum Schutz der Trockenrasen eine Chance, in der Woiwodschaft Zachodniopomorskie umgesetzt zu werden. Besonderer Dank geht u.a.: an den Landrat von Police, an Mitarbeiter der Abteilung für Vermessung, Kartographie und Kataster des Landratsamtes Police, an den Gemeindevorsteher Kołbaskowo, an den Dorfvorsteher von Mętno, sowie an das private Unternehmen Igirol aus dem Agrarsektor.

                                                                                                                                                                            (Text und Foto: Marcin Wilhelm)