Cele projektu:

Głównym celem była eliminacja niewłaściwych i niezgodnych z prawem praktyk w zarządzaniu Funduszami Ochrony Gruntów Rolnych na terenie całego kraju.

Cele dodatkowe:

1. Upublicznienie informacji na temat nieprawidłowego bądź nieuwzględniającego interesu społecznego funkcjonowania Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych we wszystkich województwach w Polsce.

2. Zmiana sposobu alokacji środków publicznych pochodzących z FOGR, aby faktycznie zaspokajała ważne potrzeby społeczne, o których mowa w ustawie o ochronie gruntów rolnych i leśnych ( Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1266 z późn. zm.).

3. Eliminacja praktyk nieuzasadnionego i nierzeczowego umarzania opłat do FOGR.

Dzięki wypełnieniu założonych celów rolnicy, jako główni beneficjenci Funduszu, będą mogli w pełni wykorzystać dawane przez niego możliwości, a informacje dotyczące wnioskodawców będzie można znaleźć w odpowiednim czasie przez Internet.

Dzięki jasnym i klarownym zasadom, oraz jednolitej procedurze na terenie całego kraju, można uzyskać zbliżone warunki korzystania z FOGR dla każdego wnioskodawcy. Należy wprowadzić jawność budżetu, jawność procedur umarzania, klarowność przyznawania środków i jednolity sposób upublicznienia informacji, itd. Jednym słowem, zakładamy, że po przeprowadzeniu projektu dysponenci Funduszu zaczną stosować się do obowiązujących ustaw.

Działania i efekty:

1. Pozyskanie informacji poprzez prowadzenie korespondencji z urzędami – na podstawie dostępu do informacji publicznej, analiza stron www prowadzonych przez urzędy.
2. Pozyskiwanie informacji od dotychczasowych beneficjentów Funduszu oraz od osób których wnioski zostały rozpatrzone negatywnie – korespondencja z osobami prywatnymi (Poczta Polska, e-mail, rozmowy telefoniczne).
3. W przypadku stwierdzenia naruszeń prawa, informowanie odpowiednich organów.
4. Organizacja ogólnopolskiego szkolenia dla urzędników pracujących przy obsłudze Funduszu.

5. Prowadzenie akcji upubliczniających informacje o Funduszu (konferencja prasowa – za pośrednictwem przygotowanych artykułów do branżowych mediów elektronicznych i tradycyjnych, rozsyłanie komunikatów prasowych).
6. Przygotowanie i wydanie raportu końcowego.
7. Upublicznienie raportu końcowego – rozdanie raportów w czasie szkolenia, zamieszczenie elektronicznej wersji raportu na stronie www.gajanet.pl, drukowane raporty będą dostępne nieodpłatnie w biurze, informacja o możliwości zaopatrzenia się w raport będzie rozpowszechniana w czasie prowadzenia akcji informacyjnych dla rolników (raporty będą rozpowszechniane nieodpłatnie).

Projekt realizowany był w terminie od 1 listopada 2006 r. do 1 października 2007 r.

Budżet i sponsorzy:

Projekt „Społeczny monitoring sposobu zarządzania Funduszami Ochrony Gruntów Rolnych w Polsce jako narzędzie zrównoważonego rozwoju na terenach wiejskich” jest finansowany przez:

Informacje dodatkowe:

„Krok po kroku”, czyli jak skutecznie ubiegać się o dotację z FOGR

Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych (FOGR) nie posiada osobowości prawnej. Został utworzony na mocy ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych. FOGR składa się z licznych funduszy terenowych (TFOGR) oraz z funduszu centralnego (CFOGR). Dysponentem środków Centralnego FOGR jest Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, natomiast funduszy terenowych – samorząd województwa.

– Rejestr wniosków wpływających jest zazwyczaj w departamentach Urzędu Marszałkowskiego związanych z rolnictwem, modernizacją terenów wiejskich lub geodezją.

– Wnioski o dofinansowanie przedsięwzięć, których realizacja jest przewidziana na dany rok, należy składać do dnia 31 stycznia wspomnianego roku, a następnie są one rozpatrywane w przeciągu kolejnych 3 4 miesięcy. Przy ich przydzielaniu uwzględnia się udział własny w kosztach robót właściciela gruntów oraz efektywność projektowanych przedsięwzięć.

-Dofinansowanie może osiągnąć wartość 50% całkowitego kosztu przedsięwzięcia. Jedynie koszty rekultywacji gruntów zdegradowanych lub zdewastowanych przez nie ustalone osoby lub w wyniku klęsk żywiołowych TFOGR pokrywa w całości.

– Termin realizacji zadań na podstawie przyjętych wniosków upływa 10 grudnia danego roku

Celem FOGR jest szeroko pojęta ochrona gruntów rolnych, rekultywacja i zagospodarowanie gruntów oraz ograniczanie ich wykorzystywania na cele nierolnicze. Środki funduszu terenowego tworzy się z należności i opłat rocznych od osób, które uzyskały zezwolenie na wyłączenie z produkcji gleb objętych szczególną ochroną (tj. gruntów pochodzenia mineralnego klas I-III, gleb pochodzenia organicznego, a także gleb klasy IV pochodzenia mineralnego, jeżeli zostały uznane za ochronne uchwałą właściwej rady gminy). Uzyskane środki przeznacza się na ochronę, rekultywację i poprawę jakości gruntów rolnych, a w szczególności na:

– ekultywację na cele rolnicze gruntów, które utraciły lub zmniejszyły swą wartość użytkową,

– rolnicze zagospodarowanie gruntów zrekultywowanych,

– użyźnianie gleb o niskiej wartości produkcyjnej, poprzez ulepszanie rzeźby terenu, odkamienianie czy odkrzaczanie,

– przeciwdziałanie erozji gleb na gruntach rolnych, w tym zwrot kosztów zakupu sadzonek, nasion, utrzymanie w stanie sprawności technicznej urządzeń przeciwerozyjnych oraz wypłaty ewentualnych odszkodowań,

– budowę i renowację zbiorników wodnych służących małej retencji,

– budowę i modernizację dróg dojazdowych do gruntów rolnych,

– wdrażanie i upowszechnianie wyników prac naukowo- badawczych związanych z ochroną gruntów rolnych,

– wykonanie badań płodów rolnych w strefach ochronnych.

Stosownie do postanowień wspomnianej ustawy, środki TFOGR powinny być w pierwszej kolejności przeznaczone na wykorzystanie prac na obszarach tych gmin, w których powstają dochody Funduszu oraz istnieją warunki uzyskania wzrostu produkcji rolniczej rekompensującej straty poniesione w wyniku zmniejszania obszaru gruntów rolnych. Ponadto bierze się pod uwagę znaczenie gospodarcze i społeczne, efektywność projektowanego przedsięwzięcia oraz udział własny wnioskodawcy w kosztach wykonania prac.

Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych – odroczenie, podział na raty, umorzenie należności wobec FOGR

Podstawa prawna:

– art. 12 ust. 16 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity Dz.U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1266 z późn. zm.),

– odpowiedni akt prawa miejscowego w sprawie określenia zasad i trybu umarzania wierzytelności z tytułu należności i opłat Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych oraz udzielania innych ulg w spłacaniu tych należności i opłat.

Informacja skierowana jest do:

– organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego: na wniosek organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego marszałek województwa – w odniesieniu do gruntów rolnych – może umorzyć całość lub część należności i opłat rocznych w przypadku inwestycji o charakterze użyteczności publicznej z zakresu oświaty i wychowania, kultury, kultu religijnego oraz ochrony zdrowia i opieki społecznej, jeżeli inwestycja ta służy zaspokojeniu potrzeb lokalnej społeczności, oraz dotyczącej powiększenia lub założenia cmentarza. Obszar gruntu podlegający wyłączeniu nie może przekraczać 1 ha i nie ma możliwości zrealizowania inwestycji na gruncie nie objętym ochroną,

– osób fizycznych i prawnych, które uzyskały zezwolenie na wyłączenie gruntów rolnych z produkcji rolniczej: w przypadkach uzasadnionych względami społecznymi lub gospodarczymi można odroczyć termin zapłaty należności lub rozłożyć należność na raty, biorąc pod uwagę możliwości płatnicze dłużnika oraz uzasadniony interes wierzyciela.

Wymagane dokumenty:
Wniosek o umorzenie należności terenowego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych powinien zawierać:

– wnioskodawcę (z podaniem adresu zamieszkania i do korespondencji),

– kserokopię decyzji właściwego organu (starosta, prezydent) wyłączającą grunt z produkcji rolniczej.

W przypadku rozłożenia na raty lub odroczenia terminu płatności wniosek powinien zawierać:

– wnioskodawcę (z podaniem adresu zamieszkania i do korespondencji),

– kserokopię decyzji właściwego organu (starosta, prezydent) wyłączającą grunt z produkcji rolniczej,

– podanie proponowanych wysokości rat oraz terminów płatności,

– stosowne zaświadczenia potwierdzające zasadność udzielenia ulgi w spłacie w zależności od uzasadnienia wniosku (zaświadczenie z urzędu pracy, zaświadczenie o wysokości zarobków, akt zgonu, zaświadczenie o leczeniu itp.).

Opłaty:
Zgodnie z załącznikiem do ustawy z dnia 9 września 2000 roku o opłacie skarbowej (Dz.U. z 2000 r., Nr 86, poz. 960 z późn. zm.) wniosek o udzielenie ulgi w spłacie należności terenowego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych podlega opłacie skarbowej w wysokości 5 zł od wniosku i 0,50 zł od każdego załącznika. Z powyższej opłaty zwolnione są jednostki samorządu terytorialnego (art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 9 września 2000 roku o opłacie skarbowej (Dz.U. z 2000r., Nr 86, poz. 960 z późn. zm.)

Dofinansowanie z Terenowego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych

Podstawa prawna:

– art. 24 ust. 4 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1266 z późn. zm.),

– rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 27 października 1998 r. w sprawie regulaminu funkcjonowania Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych (Dz.U. Nr 139, poz. 903),

– odpowiedni akt prawa miejscowego w sprawie ustalenia zasad i trybu postępowania w sprawach związanych z wydatkowaniem środków Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych. Informacja skierowana jest do samorządów terytorialnych oraz osób fizycznych.

Przydział środków terenowego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych następuje na podstawie w/w ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz na podstawie Zasad i trybu postępowania w sprawach związanych z wydatkowaniem środków Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych.

Wymagane dokumenty:

Wniosek o dofinansowanie budowy (modernizacji) dróg dojazdowych do gruntów rolnych powinien zawierać:

– wnioskodawcę,

– przedsięwzięcie i przyczyny jego podjęcia,

– rodzaj i rozmiar prac niezbędnych do wykonania,

– termin realizacji przedsięwzięcia,

– koszt wykonania planowanych prac oraz wysokość nakładów na jeden hektar a w przypadku budowy i modernizacji dróg dojazdowych do gruntów rolnych – na jeden kilometr,

– udział własny w kosztach realizacji przedsięwzięcia (zgodnie z w/w Kryteriami nie mniejszy niż przyznane dofinansowanie),

– imię i nazwisko oraz numer telefonu osoby, która sporządziła wniosek oraz podpis osoby upoważnionej do składania wniosku (wójt, burmistrz, prezydent).

Do wniosku należy dołączyć:

– wyrys z mapy ewidencji gruntów, na której należy określić lokalizację i ewentualne etapy realizacji projektowanych prac,

– wypis z operatu ewidencji gruntów dotyczący nieruchomości, na której ma być realizowane przedsięwzięcie i wypis z księgi wieczystej, jeżeli jest założona dla tej nieruchomości.

Strony FOGR w BIP poszczególnych województw, formularze wniosków i regulaminy: woj. Dolnośląskie

• BIP
• regulamin

woj. Kujawsko-Pomorskie

• BIP
• regulamin

woj. Lubelskie

• BIP
• regulamin

woj. Lubuskie

woj. Łódzkie

• BIP
• regulamin
• formularz

woj. Małopolskie

• BIP I, II
• regulamin
• formularz

woj. Mazowieckie

• BIP
• regulamin
• formularz

woj. Opolskie

• BIP
• regulamin

woj. Podkarpackie

• BIP
• regulamin
• formularz

woj. Podlaskie

• BIP I, II
• regulamin
• formularz

woj. Pomorskie

• BIP I, II

woj. Śląskie

• BIP
• regulamin
• formularz

woj. Świętokrzyskie

• BIP
• regulamin
• formularz

woj. Warmińsko-Mazurskie

woj. Wielkopolskie

• BIP I, II

woj. Zachodniopomorskie

• BIP
• regulamin
• formularz

Strony tematyczne dotyczące FOGR w poszczególnych województwach:

• woj. Dolnośląskie
• woj. Lubelskie
• woj. Łódzkie: I, II
• woj. Małopolskie
• woj. Mazowieckie
• woj. Podkarpackie
• woj. Śląskie
• woj. Świętokrzyskie
• woj. Wielkopolskie: I, II
• woj. Zachodniopomorskie

Upoważnienie do wydania regulaminu funkcjonowania FOGR

Opinia prawna w sprawie tzw. zasad dysponowania środkami pieniężnymi Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych (FOGR) przez samorządy regionalne (województw).

1. Obowiązujące uregulowania normatywne.
Podstawowym aktem normatywnym jest w tym przypadku ustawa z dn. 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t. jednol.: Dz. U. RP 2004, nr 121, poz. 1266; zm.: Dz. U. RP 2005, nr 175, poz. 1462; Dz. U. RP 2006, nr 12, poz. 63). W przywołanej wyżej ustawie prawodawca zawarł jedno upoważnienie do wydania aktu wykonawczego skierowane do ministra właściwego ds. rozwoju wsi, którą to funkcję pełni aktualnie Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi MRiRW). Zgodnie z upoważnieniem, MRiRW został zobowiązany do wydania regulaminu funkcjonowania Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych. Ustawodawca zażyczył sobie, aby wspomniany regulamin został ustanowiony w porozumieniu z ministrem właściwym ds. środowiska – obecnie Minister Środowiska, oraz po zasięgnięciu właściwych komisji sejmowych. Zobowiązany minister wydał w dn. 27 października 1998 r. rozporządzenie w sprawie regulaminu funkcjonowania Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych (Dz. U. RP 1998, nr 139, poz. 903).
Poza tym należałoby wymienić nigdy formalnie nigdy nie uchylone rozporządzenie wykonawcze Rady Ministrów z dn. 28 czerwca 1982 r. w sprawie wykonania przepisów ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. PRL 1982, nr 20, poz. 149; zm.: Dz. U. RP 1992, nr 55, poz. 267). Mimo braku derogacji, przywołane rozporządzenie utraciło moc obowiązującą wraz z uchyleniem ustawy z dn. 26 marca 1982 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. PRL 1982, nr 11, poz. 79 ze zm.). Zgodnie bowiem z powszechną opinią doktryny prawa i ustalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego w tej materii, akty wykonawcze dzielą los ustawy stanowiącej ich źródło, co miało miejsce w tym przypadku.
W aktualnym stanie prawnym brak jest jakichkolwiek aktów normatywnych skutecznych erga omnes regulujących kwestie związane z korzystaniem i zarządzaniem FOGR.

2. Charakter prawny upoważnienia do wydania regulaminu funkcjonowania FOGR w świetle art. 92 Konstytucji RP
Wprawdzie ustawa z 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych została wydana przed wejściem w życie obowiązującej Konstytucji RP, to ustalony przez MRiRW regulamin funkcjonowania FOGR wszedł w życie w 1998 r., a więc w kilka lat pod rządami obowiązującej ustawy zasadniczej. MRiRW musiał więc znać treść art. 92 Konstytucji RP. Przepis ten dotyczy upoważnień do wydawania rozporządzeń jako aktów wykonawczych. Zgodnie z jego treścią rozporządzenie może wydać wyłącznie organ władzy wykonawczej wskazany expressis verbis w obowiązującej Konstytucji RP. Organ ten może działać wyłącznie na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i celu jej wykonania. Zaś samo upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania aktem wykonawczym oraz wytyczne dotyczące treści tego aktu. Nadto ustawodawca konstytucyjny ustanawia bezwzględny zakaz przekazywania dalej kompetencji do wydania aktu wykonawczego, czyli dokonywania tzw. subdelegacji.
W omawianym przypadku ustawodawca stanowiąc upoważnienie wskazał jedynie organ uprawniony do wydania aktu wykonawczego. W upoważnieniu zawartym a art. 23 ust. 2 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych brak jest przede wszystkim wskazania zakresu spraw przekazanych do regulacji regulaminowych oraz wytycznych dotyczących treści tego aktu. W tym stanie rzeczy obowiązany minister nie powinien wydawać regulaminu i tym samym uruchamiać dość skomplikowanej procedury legislacyjnej, lecz zwrócić się do Rady Ministrów w sprawie wszczęcia inicjatywy ustawodawczej w celu dokonania stosownej nowelizacji omawianej ustawy. Jest to nadal konieczne, ponieważ delegacja zawarta w art. 23 ust. 2 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych w obecnym kształcie jest niezgodna z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP.
Co więcej, jeżeli poddać głębszej analizie treść obowiązującego regulaminu, to potwierdza się widoczna prima facie sprzeczność tego aktu z ustaloną w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego zasadą traktowania obowiązku jako zastrzeżonej materii ustawowej. Innymi słowy, w regulaminie można znaleźć postanowienia, które narzucają wnioskodawcom ubiegającym się o pomoc z FOGR obowiązki, których nie przewiduje regulująca te kwestie ustawa. Przykładem może służyć żądanie od wnioskodawcy, na podstawie § 3 ust. 2 pkt 1-2 regulaminu, przedkładania wyrysów z map ewidencji gruntów oraz wypisów z operatu ewidencji gruntów. Juz tylko to może stanowić podstawę kwestionowania zgodności regulacji regulaminowych z ustawą i Konstytucją RP.
W świetle powyższego, za uprawniony można uznać wniosek o nowelizację obowiązującej ustawy w przedmiocie dostosowania upoważnienia zawartego w art. 23 ust. 2 ustawy z treścią art. 92 ust. 1 Konstytucji RP.

3. Organy samorządu województwa a FOGR
Na podstawie art. 24 ust. 4 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych prawodawca postanowił, że środkami finansowymi terenowego FOGR dysponuje samorząd województwa. Nie wdając się w tym miejscu w zakres znaczenia w języku prawnym terminu „dysponuje”, powstaje jednak problem, który z trzech organów samorządu województwa będzie uprawniony i w jakim trybie do owego dysponowania zasobami funduszu. Doktryna prawa administracyjnego zgodnie stoi na stanowisku, że organami samorządu wojewódzkiego są: • marszałek województwa, który funkcjonuje przede wszystkim jako samorządowy organ administracji województwa, • zarząd województwa – jako organ wykonawczy samorządu województwa, • sejmik województwa – jako organ stanowiący i kontrolny samorządu województwa. Pomocną w udzieleniu odpowiedzi na postawione pytanie będzie klauzula generalna domniemania kompetencji zawarta w przepisie art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (t. jednol.: Dz. U. RP 2001, nr 142, poz. 1590 ze zm.). Zgodnie z nią to właśnie zarząd województwa wykonuje zadania, które nie zostały zastrzeżone na rzecz sejmiku województwa oraz wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, a w domyśle – także w braku zastrzeżenia – na rzecz marszałka województwa. Oznacza to, że przy sejmiku województwa pozostała tylko ogólna kompetencja kontrolna zarządu województwa na podstawie art. 16 ust. 1 ustawy o samorządzie województwa. sejmiku Podstawowym organem uprawnionym do dysponowania terenowym FOGR pozostaje więc zarząd województwa.
Pozostaje więc pytanie o tryb dysponowania środkami FOGR przez zarząd województwa. Przepisy ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz wydanego na jej podstawie regulaminu nie wskazują trybu przyznawania pomocy finansowej. Orzecznictwo samorządowych kolegiów odwoławczych oraz sądów administracyjnych generalnie odrzuca formułę decyzji administracyjnych do rozstrzygania tych kwestii. W tej sytuacji należy przyjąć ze udzielanie pomocy zainteresowanym będzie następowało na podstawie uchwały zarządu województwa jako aktu jednostronnego. Podstawą prawną do podjęcia uchwały w sprawie udzielenia lub odmowie udzielenia pomocy finansowej z zasobów terenowego FOGR będą stosowne przepisy ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz wydanego na jej podstawie regulaminu. Brak jest w obecnym stanie prawnym podstawy do wydawania własnych regulacji normatywnych tak przez zarząd, jak i przez sejmik województwa.
Podjęta przez zarząd województwa uchwała winna zawierać wszystkie przewidziane prawem warunki realizacji, kontroli oraz egzekucji jej postanowień. Nie wydaje się, aby koniecznym warunkiem przyznania pomocy było zawarcie stosownej umowy z beneficjentem. Obowiązujące regulacje prawne nie przewidują bowiem obowiązku zawierania takiej umowy. Zaś podstawą do roszczeń wobec beneficjenta uchwały będą stypulacje w niej zawarte. Zatem umowa taka stanowiłaby co najwyżej zbędny przejaw biurokracji, a nie wymagany prawem środek zabezpieczający. Z kolei beneficjentowi służyłaby skarga na uchwałę zarządu województwa w trybie art. 91 ust. 1 ustawy o samorządzie województwa.

4. Charakter prawny pojęcia „dysponowanie”
Na gruncie prawnym termin „dysponowanie” występuje częstokroć w zastępstwie terminu „rozporządzanie”. Na gruncie prawa cywilnego rozporządza ten kto dokonuje czynności prawnej, której bezpośrednim celem i skutkiem jest przeniesienie, obciążenie, zmiana lub zniesienie prawa majątkowego. Natomiast dysponuje ten kto udziela innemu dyspozycji odnośnie postępowania z powierzoną mu rzeczą (np. postępowanie z użyczonym samochodem). Z tego punktu widzenia, zarząd województwa nie „dysponuje” zasobami wojewódzkiego FOGR, lecz nimi „rozporządza” w granicach prawem przewidzianych.

5. Wnioski końcowe
Na gruncie obowiązujących przepisów ani sejmik województwa, ani zarząd województwa nie jest uprawniony do stanowienia zasad dysponowania środkami FOGR. I nie ma znaczenia, czy owe zasady miałyby charakter prawny aktów prawa miejscowego, czy też byłyby co najwyżej aktami prawa wewnętrznego. Jak wykazano wyżej, aby wydać akt normatywny skuteczny erga omnes niezbędne jest upoważnienie ustawowe. Wynika to wprost z przywoływanego wyżej przepisu art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, a w przypadku organów samorządu terytorialnego – z przepisów art. 94 Konstytucji RP. W omawianym przypadku brak jest takiego upoważnienia. Nie zawiera go ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych, a przywoływany często przepis art. 18 pkt 7 ustawy o samorządzie województwa dotyczy udzielania dotacji z budżetu województwa, a nie „dysponowania” środkami FOGR, które z budżetem województwa nie mają nic wspólnego. Zaś gdy chodzi o uprawnienia prawotwórcze w zakresie aktów prawa wewnętrznego, to zgodnie z postanowieniami art. 93 ust. 1-3 Konstytucji RP, obowiązują takie same reguły jak w przypadku stanowienia prawa powszechnie obowiązującego.

dr Stanisław Kalina

Biuletyn Informacji Publicznej a obsługa FOGR przez Urzędy Marszałkowskie

Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198. z późn. zm.) stanowi w art. 8 o utworzeniu urzędowego publikatora teleinformatycznego, zwanego dalej w ustawie Biuletynem Informacji Publicznej. Ma on na celu powszechne udostępniania informacji publicznej, w postaci ujednoliconego systemu stron. Udostępnianie może następować poprzez sieć internetową, rządowy intranet, poprzez platformę cyfrową lub nawet w jakiś inny sposób.

O tym, które informacje powinny być umieszczone w Biuletynie rozstrzyga art. 8 ust. 3 ustawy, wskazując na art. 6 ust. 1 pkt 1-3, pkt 4 lit. a) tiret drugie, lit. c) i d) i pkt 5. Ponieważ ustawodawca zastosował w ust. 1 słowo „w szczególności”, nie można ograniczać prawa do informacji z tego powodu, że danego rodzaju informacja nie została wymieniona w tym przepisie. Jednakże w przypadku obowiązkowego umieszczenia w Biuletynie katalog ten można traktować jako zamknięty.

Obowiązkowemu udostępnieniu podlegają:

– informacje o polityce wewnętrznej i zagranicznej,

– informacje o zamierzeniach działań władzy ustawodawczej oraz wykonawczej,

– informacje o projektowaniu aktów normatywnych,

– informacje o programach w zakresie realizacji zadań publicznych, sposobie ich realizacji, wykonywaniu i skutkach realizacji tych zadań.

Natomiast co do organów władzy publicznej, podmiotów reprezentujących państwowe osoby prawne albo osób prawnych samorządu terytorialnego oraz podmiotów reprezentujących inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego, mają one obowiązek zamieszczać informacje o:

– swoim statusie prawnym lub formie prawnej,

– organizacji,

– przedmiocie działalności i kompetencjach,

– organach i osobach sprawujących w nich funkcje i ich kompetencjach.

Podmioty te powinny umieszczać w Biuletynie Informacji Publicznej zasady ich funkcjonowania, tryb działania władz publicznych i ich jednostek organizacyjnych, tryb działania państwowych osób prawnych i osób prawnych samorządu terytorialnego w zakresie wykonywania zadań publicznych i ich działalności w ramach gospodarki budżetowej i pozabudżetowej.

Biuletyny tych podmiotów powinny zawierać informacje o sposobach stanowienia aktów publicznoprawnych, o sposobach przyjmowania i załatwiania spraw, o stanie przyjmowanych spraw, kolejności ich załatwiania lub rozstrzygania, o prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach oraz o sposobach i zasadach udostępniania danych w nich zawartych,o naborze kandydatów do zatrudnienia na wolne stanowiska, oraz konkursie na wyższe stanowisko w służbie cywilnej.
Dodatkowo obowiązkowemu umieszczeniu podlegają dokumentacja przebiegu i efektów kontroli oraz wystąpienia, stanowiska, wnioski i opinie podmiotów ją przeprowadzających, treść innych wystąpień i ocen dokonywanych przez organy władzy publicznej, informacja o stanie państwa, samorządów i ich jednostek organizacyjnych, oraz informacja o majątku publicznym, w tym o majątku Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, innych prawach majątkowych przysługujących państwu i jego długach, majątku jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządów zawodowych i gospodarczych oraz majątku osób prawnych samorządu terytorialnego, a także kas chorych, długu publicznym, pomocy publicznej, ciężarach publicznych.
Dla uzyskania informacji w sprawach FOGR kluczowa jest możliwość uzyskania w Biuletynach informacji o przedmiocie działalności i kompetencjach ww. podmiotów, o zasadach ich funkcjonowania, o sposobach przyjmowania i załatwiania spraw, o stanie przyjmowanych spraw, kolejności ich załatwiania lub rozstrzygania oraz przede wszystkim o udzielonej pomocy publicznej.
Pozostałe informacje można uzyskać na zasadach ogólnych; możliwy jest dostęp nawet do materiałów roboczych oraz projektów, ponieważ są one przejawem działalności organów władzy publicznej. Nawet jeśli ostatecznie nie zostały zaakceptowane, zastosowane, a z przeprowadzonych np. konferencji nic nie wynikło, to poświęcono im czas oraz pieniądze publiczne.
W kwestii prowadzenia Biuletynów Informacji Publicznej bardzo istotny jest również art. 9 ust. 5 ustawy, na podstawie którego wydawane jest rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie Biuletynu Informacji Publicznej. Poprzednie zostało wydane 17 maja 2002 r, obecnie obowiązuje rozporządzenie z dnia 18 stycznia 2007 r. Z najważniejszych zmian doszedł obowiązek zapewniania wysokiej jakości treści (niezależnie od użytego medium) w celu zapewniania możliwości faktycznego zapoznania się z zawartością. Zamieszczane pliki graficzne, audio i wideo powinny być na tyle wysokiej jakości, aby osoby zainteresowane mogły bez problemów się z nimi zapoznać. Usunięto z treści rozporządzenia zapis o obowiązku prowadzenia rejestru zmian; nie wolno jednak zapominać, że obowiązek ten – wynikający z art. 8 ustawy o dostępie do informacji publicznej – cały czas istnieje. Natomiast maksymalny czas niedostępności strony głównej BIP został skrócony do 8 godzin.

Wyniki analizy funkcjonowania stron BIP w zakresie obsługi FOGR w poszczególnych województwach – FOGR_BIPy

Nieprawidłowości stwierdzone w funkcjonowaniu Biuletynów Informacji Publicznej – wyniki analizy funkcjonowania stron BIP w zakresie obsługi FOGR w poszczególnych województwach:

Podczas realizacji projektu zwróciliśmy uwagę na sporą różnorodność, zarówno jeżeli chodzi o ilość treści umieszczanych w Biuletynie, jak i sposób ich zamieszczania (vide tabela). Wobec powyższego zwróciliśmy się do każdego województwa z prośbą o wyjaśnienie tej różnorodności, oraz do mecenasa biegłego w prawie administracyjnym, celem wyjaśnienia naszych wątpliwości.

Opinia prawna – zapytania:

1) czy Urzędy Marszałkowskie mają obowiązek umieszczać w Biuletynie Informacji Publicznej informacje dotyczące Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych, a jeśli tak, to jakie mają być to informacje,

2) w jakim trybie organizacje pozarządowe mogą zwrócić się do danego urzędu w przypadku wykrycia nieprawidłowości w realizacji obowiązku zamieszczania informacji w Biuletynie Informacji Publicznej,

3) jakie konsekwencje prawne grożą urzędom w razie niezastosowania się do przepisów ustaw w przedmiotowym zakresie.

Podstawa prawna:

1) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 02 kwietnia 1997 roku,

2) Ustawa z dnia 06 września 2001 roku o dostępie do informacji publicznej,

3) Ustawa z dnia 22 stycznia 1999 roku o ochronie informacji niejawnych,

4) Ustawa z dnia 03 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych,

5) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska,

6) Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 stycznia 2007 roku w sprawie Biuletynu Informacji Publicznej,

7) Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 roku Kodeks postępowania administracyjnego,

8) Ustawa z dnia 06 czerwca 1997 roku Kodeks karny.

W związku z zapytaniem, czy Urzędy Marszałkowskie mają obowiązek umieszczać w Biuletynie Informacji Publicznej informacje dotyczące Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych, niniejszym informuję, iż samorząd województwa, który dysponuje środkami Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych jest obowiązany do udostępniania informacji o przedmiotowym funduszu w Biuletynie Informacji Publicznej.
Należy bowiem wskazać, iż zgodnie z treścią przepisu art. 61 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 02 kwietnia 1997 roku, każdy obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. Tryb udzielania przedmiotowych informacji, jak stanowi przepis art. 61 ust. 4 Konstytucji, miała określić ustawa. Taką ustawą jest ustawa z dnia 06 września 2001 roku o dostępie do informacji publicznej. Zgodnie z treścią przepisu art. 4 ust. 1 tej ustawy, obowiązane do udostępniania informacji publicznej są władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne, w szczególności organy władzy publicznej, organy samorządów gospodarczych i zawodowych, podmioty reprezentujące Skarb Państwa, podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego, podmioty reprezentujące inne jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego, a także podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym oraz osoby, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów.
Nie budzi wątpliwości, że województwa są jednostkami samorządu terytorialnego (art. 1 i 7 ustawy z dnia 05 czerwca 1998 roku o samorządzie wojewódzkim). Oznacza to, iż są one podmiotami obowiązanymi do udostępniania informacji publicznej.
Oczywistym jest również, iż środki Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych są środkami publicznymi (stanowią majątek podmiotów wykonujących zadania publiczne, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 06 września 2001 roku o dostępie do informacji publicznej), a zatem informacje ich dotyczące są informacjami publicznymi w rozumieniu wskazanej ustawy o dostępie do informacji publicznej.
Spośród informacji dotyczących Funduszy Ochrony Gruntów Rolnych udostępnieniu podlegają, jak stanowi przepis art. 6 ust. 1 pkt 2 – 5 ustawy o dostępie do informacji publicznej, wiadomości o podmiotach dysponujących środkami tych funduszy, w tym o ich statusie prawnym lub formie prawnej, ich organizacji (w szczególności, kto dysponuje środkami danego funduszu i kto sprawuje nadzór nad działalnością danego funduszu), przedmiocie działalności (tj. na co przeznacza się środki funduszu), organach funduszy i osobach sprawujących w nich funkcje i ich kompetencjach, dochodach funduszy (jakie są ich źródła i ile w określonym czasie wyniosły), a także o przesłankach i trybie otrzymania dotacji ze środków funduszy (w szczególności warunki do otrzymania dotacji, niezbędne dokumenty, jakie należy załączyć do wniosku i treść samego wniosku, terminy, miejsca i sposoby składania i rozpoznawania wniosków, ewentualne opłaty od wniosków i podstawa prawna przyznawania dotacji), a nadto informacje o stanie przyjmowanych spraw, kolejności ich załatwiania lub rozstrzygania oraz o udzielonej pomocy publicznej (w szczególności o wysokości przyznanych dotacji) i sposobie rozliczania się z wykorzystania środków funduszy.
W przypadku zatem Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych, konieczne jest udostępnienie informacji w szczególności o tym, że dochodami tegoż funduszu są związane z wyłączaniem z produkcji gruntów rolnych należności, opłaty roczne, opłaty z tytułu niewykonania obowiązku zdjęcia i wykorzystania próchnicznej warstwy gleby, a także darowizny i inne dochody (art. 24 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 03 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych), o tym, że środki funduszu przeznacza się na ochronę, rekultywację i poprawę jakości gruntów rolnych oraz na wypłatę odszkodowań przewidzianych ustawą, a w szczególności na rekultywację na cele rolnicze gruntów, które utraciły lub zmniejszyły wartość użytkową wskutek działalności nieustalonych osób; rolnicze zagospodarowanie gruntów zrekultywowanych; użyźnianie gleb o niskiej wartości produkcyjnej, ulepszanie rzeźby terenu i struktury przestrzennej gleb, usuwanie kamieni i odkrzaczanie; przeciwdziałanie erozji gleb i ruchom masowym ziemi na gruntach rolnych, budowę i renowację zbiorników wodnych służących małej retencji; budowę i modernizację dróg dojazdowych do gruntów rolnych; rekultywację nieużytków i użyźnianie gleb na potrzeby nowo zakładanych pracowniczych ogrodów działkowych (art. 25 ust. 1 wskazanej ustawy), jak również o tym, że przy przydzielaniu środków funduszu właścicielom gruntów, na ich wniosek, należy uwzględniać udział własny tych właścicieli w kosztach robót oraz efektywność projektowanych przedsięwzięć (art. 25 ust. 4 ustawy).
Zaznaczyć w tym miejscu należy, iż prawo do informacji publicznej, jak stanowi przepis art. 5 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznych, podlega ograniczeniu w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych. O ograniczeniach tych stanowią między innymi przepisy ustawy z dnia 22 stycznia 1999 roku o ochronie informacji niejawnych, która zgodnie z treścią przepisu art. 1 ust. 2 tej ustawy, ma zastosowanie do organów administracji rządowej oraz organów jednostek samorządu terytorialnego. Według przepisów tej ustawy, informacje, którym przyznano klauzulę tajności („ściśle tajne” lub „tajne” w przypadku informacji stanowiących tajemnicę państwową oraz „poufne” lub „zastrzeżone” w przypadku informacji stanowiących tajemnicę służbową) są chronione, co oznacza, że mogą być udostępniane wyłącznie osobie uprawionej do dostępu do informacji niejawnych, a nadto muszą być wytwarzane, przetwarzane, przekazywane lub przechowywane w warunkach uniemożliwiających ich nieuprawnione ujawnienie.
Udostępnienie informacji publicznych następuje, jak stanowi przepis art. 7 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, w drodze ogłoszenia ich w Biuletynie Informacji Publicznej, będącym urzędowym publikatorem teleinformatycznym utworzonym w celu powszechnego bezpłatnego udostępnienia informacji publicznej. Ogłoszenie wyżej wskazanych danych będących informacjami publicznymi jest obowiązkiem. Ponadto zaznaczyć należy, iż według brzmienia przepisu art. 8 ust. 6 ustawy o dostępie do informacji publicznej, podmioty udostępniające informacje publiczne w Biuletynie Informacji Publicznej są obowiązane do oznaczenia informacji danymi określającymi podmiot udostępniający informację, wskazania tożsamości osoby, która wytworzyła informację lub odpowiada za jej treść, a także osoby, która wprowadziła informację do Biuletynu Informacji Publicznej, oznaczenia czasu wytworzenia informacji i czasu jej udostępnienia, a także zabezpieczenia możliwości identyfikacji czasu rzeczywistego udostępnienia informacji. Dlatego też podmioty obowiązane są, jak stanowi § 15 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 stycznia 2007 roku w sprawie Biuletynu Informacji Publicznej, wyznaczyć osoby odpowiedzialne do przekazywania ministrowi właściwemu do spraw informatyzacji informacji niezbędnych do zamieszczania na stronie głównej Biuletynu Informacji Publicznej, do powiadamiania ministra o zmianach w treści tych informacji oraz do dokonywania zmian treści informacji publicznych udostępnionych na stronach podmiotowych Biuletynu Informacji Publicznej.

Odnosząc się do zapytania, w jakim trybie organizacje pozarządowe mogą zwrócić się do danego urzędu w przypadku wykrycia nieprawidłowości w realizacji obowiązku zamieszczania informacji w Biuletynie Informacji Publicznej, wskazać należy, iż zagwarantowane każdemu przez przepis art. 63 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej prawo składania petycji, skarg i wniosków do organów państwowych, organów jednostek samorządu terytorialnego, organów samorządowych jednostek organizacyjnych oraz do organizacji i instytucji społecznych realizowane jest na zasadach określonych przepisami działu VIII Kodeksu postępowania administracyjnego. Oznacza to, iż każde zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, w tym w zakresie obowiązków zamieszczania odpowiednich informacji w Biuletynie Informacji Publicznej, może być przedmiotem skargi (art. 227 Kodeksu postępowania administracyjnego). Jak stanowi zaś przepis art. 229 Kodeksu postępowania administracyjnego, jeżeli przepisy szczególne nie określają innych organów właściwych do rozpatrywania skarg, jest organem właściwym do rozpatrzenia skargi dotyczącej organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego w sprawach należących do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej – wojewoda, zarządu i marszałka województwa, z wyjątkiem spraw zleconych z zakresu administracji rządowej – sejmik województwa, innego organu administracji rządowej, organu przedsiębiorstwa państwowego lub innej państwowej jednostki organizacyjnej – organ wyższego stopnia lub sprawujący bezpośredni nadzór.
Jeżeli natomiast chodzi o pytanie, jakie konsekwencje prawne grożą w razie niezastosowania się do przepisów ustaw w przedmiotowym zakresie, stwierdzić należy, iż naruszenie obowiązków związanych z udostępnianiem informacji publicznych skutkować może odpowiedzialnością karną. Popełnia bowiem przestępstwo, jak stanowi przepis art. 23 ustawy o dostępie do informacji publicznych, kto wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie udostępnia informacji publicznej. Przedmiotowe przestępstwo zagrożone jest karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności.
W zakresie zaś odpowiedzialności za naruszenie obowiązków wynikających z ustawy z dnia 22 stycznia 1999 roku o ochronie informacji niejawnych, wskazać należy, iż w tym przypadku także zagrożeniem jest odpowiedzialność karna. Popełnia bowiem przestępstwo, kto ujawnia lub wbrew przepisom ustawy wykorzystuje informacje stanowiące tajemnicę państwową, a także informację, z którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową. Przestępstwa te określone są w treści przepisów art. 265 § 1 – 3 oraz art. 266 § 1 – 3 Kodeksu karnego.
Arkadiusz Paduch, radca prawny

Pod koniec roku 2009 przeprowadzono monitoring ewaluacyjny stron BIP, jego wyniki zestawiono w następującym dokumencie –FOGR_BIPy_stan_na_2009.

Problemy wskazane przez jednostki zarządzające FOGR w poszczególnych województwach

W celu ustalenia stanu faktycznego funkcjonowania terenowych FOGR zwróciliśmy się do Urzędów Marszałkowskich poszczególnych województw o odpowiedź na następujące pytania:
1. Jaka była ogólna kwota należności do FOGR w roku 2004 oraz 2005?
2. Jaka kwota z ogólnej należności została wpłacona terminowo?
3. Jaka kwota z ogólnej należności nie została wpłacona wcale?
4. Czy jest prowadzona windykacja należności nie wpłacanych? Jeżeli jest, to przez kogo? Jeżeli nie jest to dlaczego?
5. Czy 20% zgromadzonych dochodów funduszu terenowego, kwartalnie w latach 2004 – 2005, była odprowadzana na rachunek Funduszu centralnego terminowo?
6. Czy są ustalone zasady umarzania należności? Jeżeli są, to przez jaki organ?
7. Czy Ministerstwo Rolnictwa zasilało w latach 2004 – 2005 Fundusz terminowo, i w jakich kwotach?
8. Czy w latach 2004 – 2005 były jakieś darowizny na rzecz FOGR? Jeśli tak, to w jakich kwotach?
9. Jakie kwoty były przeznaczane w latach 2004 – 2005 na budowę i renowację zbiorników wodnych służących małej retencji w województwie?
10. Jakie kwoty były przeznaczane w latach 2004 – 2005 na budowę i modernizację dróg dojazdowych do gruntów rolnych?
11. Czy były przeprowadzane w województwie kontrole odnośnie budowy i renowacji zbiorników wodnych służących małej retencji, finansowanych ze środków Funduszu?
12. Czy były przeprowadzane w województwie kontrole budowy i modernizacji dróg dojazdowych do gruntów rolnych, finansowanych ze środków Funduszu?
13. Czy w województwie zostały stwierdzone jakieś nieprawidłowości związane z budową i modernizacją dróg dojazdowych do gruntów rolnych lub z budową i renowacją zbiorników wodnych służących małej retencji?
14. Jakie są najważniejsze trudności związane z administrowaniem Funduszem?
15. Czy stwierdzono w województwie jakieś nieprawidłowości dotyczące funkcjonowania FOGR?

Skrócone tabele wyników powyższej ankiety w województwach:

Dolnośląskim, Kujawsko-Pomorskim, Lubelskim, Lubuskim, Łódzkim, Małopolskim, Mazowieckim, Opolskim – Fundusz_Ochrony_Gruntow_Rolnych_cz._1

Podkarpackim, Podlaskim, Pomorskim, Śląskim, Świętokrzyskim, Warmińsko-Mazurskim, Wielkopolskim oraz Zachodniopomorskim – Fundusz_Ochrony_Greuntow_Rolnych_cz._2

Opinia prawna dotycząca zasad prawnych funkcjonowania Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych oraz regulacji ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U.04.121.1266 z późn. zm.) na tle przeprowadzonej ankiety w województwach: Dolnośląskim, Kujawsko-Pomorskim, Lubelskim, Lubuskim, Łódzkim, Małopolskim, Mazowieckim, Opolskim, Podkarpackim, Podlaskim, Pomorskim, Śląskim, Świętokrzyskim, Warmińsko-Mazurskim, Wielkopolskim oraz Zachodniopomorskim, w której badani wskazali problemy jakie napotykają w związku z funkcjonowaniem Funduszu.

Podstawą prawną i źródłem funkcjonowania Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych jest ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U.04.121.1266 z późn. zm.). Ustawodawca w Rozdziale 6, zatytułowanym Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych, w art. 23 ust. 1 tworzy Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych, zwany dalej Funduszem. Działający dotąd na podstawie ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 11, poz. 79) Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych stał się tym samym Funduszem Ochrony Gruntów Rolnych w rozumieniu powołanej na wstępie ustawy. Przyjęto, iż Regulamin funkcjonowania Funduszu ustalony zostanie przez Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w porozumieniu z Ministrem Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, po zasięgnięciu opinii właściwych komisji sejmowych. I tak, na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 23 ust. 2 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych, rozporządzaniem Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 27 października 1998 roku (Dz.U.98.139.903) w sprawie regulaminu funkcjonowania Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych, ustalono regulamin funkcjonowania Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych. Regulamin składa się z 11 paragrafów, które szczegółowo wskazują, gdzie należy składać wnioski o przyznanie lub wypłatę środków terenowego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych oraz co poszczególny wniosek, w zależności od jego przedmiotu, powinien określać, zawierać i co do składanego wniosku należy dołączyć. Regulamin określa także co powinien określać wniosek dysponenta funduszu terenowego o zasilenie funduszu terenowego ze środków centralnego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych, zwanego dalej „funduszem centralnym”.

Zgodnie z treścią ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych, dochodami Funduszu są związane z wyłączaniem z produkcji gruntów rolnych: należności; opłaty roczne; opłaty z tytułu niewykonania obowiązku zdjęcia i wykorzystania próchnicznej warstwy gleby; opłaty oraz należności i opłaty roczne podwyższone, określone w art. 28 ust. 1-3. Dochodami Funduszu mogą być także darowizny i inne dochody.

Fundusz dzieli się na terenowy i centralny. Fundusz centralny tworzy się z 20 % dochodów Funduszu, o których mowa w art. 23 ust. 3 i 4. Środkami Funduszu centralnego dysponuje Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej natomiast środkami Funduszu terenowego dysponuje samorząd województwa. Fundusz terenowy przekazuje, w terminie 15 dni po zakończeniu każdego kwartału, 20 % zgromadzonych dochodów, wymienionych w art. 23 ust. 3, na rachunek Funduszu centralnego.

W myśl art. 25 ust. 1 – Środki Funduszu przeznacza się na ochronę, rekultywację i poprawę jakości gruntów rolnych oraz na wypłatę odszkodowań przewidzianych ustawą, a w szczególności na:

1) rekultywację na cele rolnicze gruntów, które utraciły lub zmniejszyły wartość użytkową wskutek działalności nieustalonych osób;

2) rolnicze zagospodarowanie gruntów zrekultywowanych;

3) użyźnianie gleb o niskiej wartości produkcyjnej, ulepszanie rzeźby terenu i struktury przestrzennej gleb, usuwanie kamieni i odkrzaczanie;

4) przeciwdziałanie erozji gleb i ruchom masowym ziemi na gruntach rolnych, w tym zwrot kosztów zakupu nasion i sadzonek, utrzymanie w stanie sprawności technicznej urządzeń przeciwerozyjnych oraz odszkodowania, o których mowa w art. 15 ust. 3,

5) budowę i renowację zbiorników wodnych służących małej retencji;

6) budowę i modernizację dróg dojazdowych do gruntów rolnych;

7) wdrażanie i upowszechnianie wyników prac naukowo-badawczych związanych z ochroną gruntów rolnych;

8) wykonywanie badań płodów rolnych uzyskiwanych na obszarach ograniczonego użytkowania, o których mowa w art. 16, oraz niezbędnych dokumentacji i ekspertyz z zakresu ochrony gruntów rolnych;

9) wykonywanie zastępcze obowiązków określonych w ustawie;

10) rekultywację nieużytków i użyźnianie gleb na potrzeby nowo zakładanych pracowniczych ogrodów działkowych;

11) zakup sprzętu pomiarowego i informatycznego oraz oprogramowania, niezbędnego do zakładania i aktualizowania operatów ewidencji gruntów oraz prowadzenia spraw ochrony gruntów rolnych, do wysokości 5% rocznych dochodów Funduszu.

Dodatkowo, w ust. 2 wskazano, iż środki Funduszu centralnego przeznacza się na zasilanie Funduszu terenowego oraz na zadania wymienione w ust. 1 pkt 7 i 11.

Środki Funduszu terenowego powinny być w pierwszej kolejności przeznaczane na wykonywanie prac wymienionych w ust. 1 na obszarze tych gmin, w których powstają dochody Funduszu oraz istnieją warunki uzyskania wzrostu produkcji rolniczej, rekompensującej straty poniesione w wyniku zmniejszenia obszaru gruntów rolnych. Przy przydzielaniu środków Funduszu terenowego właścicielom gruntów, na ich wniosek, należy uwzględniać udział własny tych właścicieli w kosztach robót oraz efektywność projektowanych przedsięwzięć.

W tym miejscu należy podkreślić, iż sąd administracyjny w wyroku NSA – Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku z dnia 25 lutego 1998 r., I SA/Gd 1920/96, wskazał wprost, że dotacja udzielona w celu umożliwienia rolniczego korzystania z gruntów nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych również w sytuacji, gdy skarżący jest podatnikiem podatku dochodowego w związku z uzyskaniem przychodów z tytułu świadczeń emerytalnych.

Dochody Funduszu są należnościami państwowymi w rozumieniu przepisów o umarzaniu i udzielaniu ulg w spłacaniu należności państwowych. Należności te, będące świadczeniami pieniężnymi przedawniają się z upływem 5 lat od dnia ich wymagalności.

Wśród badanych województw, po pierwsze, pojawia się niezadowolenie związane z brakiem wystarczających środków finansowych na pełną realizację zadań zgłaszanych przez wnioskodawców, czyli możliwość zaspokojenia tylko w niewielkim stopniu zapotrzebowania gmin. Wskazuje się, że zbyt małe środki, wystarczają na pokrycie zapotrzebowania w 30%. Jak juz zostało powyżej wskazane, dochodami Funduszu są związane z wyłączaniem z produkcji gruntów rolnych:

1) należności;

2) opłaty roczne;

3) opłaty z tytułu niewykonania obowiązku zdjęcia i wykorzystania próchnicznej warstwy gleby;

4) opłaty oraz należności i opłaty roczne podwyższone, określone w art. 28 ust. 1-3, tj.

Art. 28 ust. 1 – w razie stwierdzenia, że grunty zostały wyłączone z produkcji niezgodnie z przepisami niniejszej ustawy, sprawcy wyłączenia ustala się opłatę w wysokości dwukrotnej należności. ust. 2 – w razie stwierdzenia, że grunty przeznaczone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele nierolnicze lub nieleśne zostały wyłączone z produkcji bez decyzji, o której mowa w art. 11 ust. 1 i 2, decyzję taką wydaje się z urzędu, podwyższając jednocześnie wysokość należności o 10 %. ust. 3 – w razie niezakończenia rekultywacji gruntów zdewastowanych w okresie, o którym mowa w art. 20 ust. 4, stosuje się opłatę roczną podwyższoną o 200 % od dnia, w którym rekultywacja gruntów powinna zostać zakończona.

Dochodami Funduszu mogą być także darowizny i inne dochody. Z powyższego wynika zatem, iż katalog dochodów składających się na funkcjonowanie Funduszu nie jest zamknięty, a wynika to z zapisu art. 23 ust. 3 cyt. powyżej ustawy, gdzie wskazuje się, że dochodami funduszu mogą być także darowizny i inne dochody. Wpływ środków finansowych przekazanych na rzecz Funduszu w formie darowizny jest niezależny od działań podejmowanych przez Fundusz, podobnie jak i pozostałe dochody stanowiące w istocie jedynie sankcję w razie niedopełnienia obowiązków – które to dochody w danym okresie mogą wpłynąć na konto Funduszu lub też i nie. A zatem jedynie zwiększenie rodzaju dochodów stałych mogłoby wpłynąć na pełniejsze zaspokojenie potrzeb i zapotrzebowania gmin i realizację zadań zgłaszanych przez wnioskodawców. W tym miejscu należy także wskazać iż Fundusz terenowy przekazuje, w terminie 15 dni po zakończeniu każdego kwartału, 20 % zgromadzonych dochodów na rachunek Funduszu centralnego, jednakże zgodnie z par 8 cyt. powyżej rozporządzenia może złożyć dysponent funduszu terenowego może złożyć wniosek o zasilenie funduszu terenowego ze środków centralnego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych, zwanego dalej „funduszem centralnym”, który powinien zawierać:

1) wykaz przedsięwzięć dofinansowywanych ze środków funduszu terenowego,

2) udział procentowy środków funduszu terenowego w kosztach ogólnych poszczególnych przedsięwzięć oraz kwotę środków funduszu terenowego przydzielaną w województwie na poszczególne rodzaje dofinansowywanych prac na jeden hektar lub w przypadku budowy i modernizacji dróg dojazdowych do gruntów rolnych – na jeden kilometr.

Należy również zaznaczyć, iż brak wystarczających środków na pełną realizację zadań zgłaszanych przez wszystkich wnioskodawców może wiązać się także z zasadą pierwszeństwa przyznawania tychże środków określoną w art. 25 ust. 3 cyt. ustawy, zgodnie z którą – środki Funduszu terenowego powinny być w pierwszej kolejności przeznaczane na wykonywanie ściśle określonych prac wymienionych w art. 25 ust. 1 na obszarze tych gmin, w których powstają dochody Funduszu oraz istnieją warunki uzyskania wzrostu produkcji rolniczej, rekompensującej straty poniesione w wyniku zmniejszenia obszaru gruntów rolnych. Nie bez znaczenia jest również okoliczność, iż przy przydzielaniu środków Funduszu terenowego właścicielom gruntów, na ich wniosek, należy uwzględniać udział własny tych właścicieli w kosztach robót oraz efektywność projektowanych przedsięwzięć. Reasumując, należy również wskazać, iż środki z Funduszu mogą być wykorzystywane także w nadzwyczajnej sytuacji, o której mowa w treści art. 15 ust. 1 ww. ustawy, który stanowi, iż właściwy organ wymieniony w art. 5 (starosta), ze względu na ochronę gleb przed erozją i ruchami masowymi ziemi, może, w drodze decyzji, nakazać właścicielowi gruntów stanowiących użytki rolne oraz gruntów zrekultywowanych na cele rolne, zalesienie, zadrzewienie lub zakrzewienie gruntów, lub założenie na nich trwałych użytków zielonych w związku z koniecznością przeciwdziałania degradacji gleb, w tym szczególnie erozji i ruchom masowym ziemi. Właścicielowi gruntów przysługuje zwrot kosztów zakupu niezbędnych nasion i sadzonek ze środków Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych. Jeżeli wykonanie nakazu, o którym mowa powyżej spowoduje szkody wynikające ze zmniejszenia produkcji roślinnej, właścicielowi gruntów przysługuje odszkodowanie ze środków Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych, wypłacane przez okres 10 lat. W razie zaś wystąpienia z winy właściciela innych form degradacji gruntów, w tym również spowodowanej nieprzestrzeganiem przepisów o ochronie roślin uprawnych przed chorobami, szkodnikami i chwastami, wójt w drodze decyzji nakazuje właścicielowi gruntów wykonanie w określonym terminie odpowiednich zabiegów. W razie niewykonania decyzji, wójt zleca wykonanie zastępcze tych zabiegów na koszt właściciela gruntów, wykorzystując do czasu zwrotu kosztów wykonania zastępczego środki Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych. Regulacją o podobnym charakterze zawiera art. 20 ust. 2 ustawy zgodnie z którą – Rekultywacji na cele rolnicze gruntów położonych, w rozumieniu przepisów o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, na obszarach rolniczej przestrzeni produkcyjnej, zdewastowanych lub zdegradowanych przez nieustalone osoby, w wyniku klęsk żywiołowych lub ruchów masowych ziemi, dokonuje właściwy organ wymieniony w art. 5, przy wykorzystaniu środków Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych, a rekultywacji gruntów leśnych i gruntów przeznaczonych do zalesienia – przy wykorzystaniu środków pochodzących z budżetu państwa, na zasadach określonych w przepisach o lasach.

Kolejna pojawiająca się kwestia wśród niezadowolonych z brzmienia obowiązujących przepisów dotyczy windykacji.

Podnosi się, iż zachodzi niespójność przepisów ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych z wytycznymi Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w piśmie Nr TR 074-2/99 z dnia 26.03.1999 roku. Wskazuje się, że dysponentem Funduszu jest Marszałek Województwa, wobec tego powinien prowadzić windykację należności Funduszu, a także iż egzekucja należności prowadzona jest przez starostę na podstawie art. 5 ustawy.

Powyższe wątpliwości są niezrozumiałe ponieważ, zgodnie z treścią art. 5 cyt. ustawy – Jeżeli przepisy niniejszej ustawy nie stanowią inaczej, właściwym „w sprawach ochrony gruntów rolnych” jest starosta, a gruntów leśnych – dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych, z wyjątkiem obszarów parków narodowych, gdzie właściwym jest dyrektor parku. Zadania starosty, o których mowa w ustawie, są zadaniami z zakresu administracji rządowej. Zadania marszałka województwa, o których mowa w art. 7 ust. 2 i 4 oraz w art. 26 ust. 1, są zadaniami z zakresu administracji rządowej. A zatem, z brzmienia wskazanego przepisu wynika, że domniemanie kompetencji z zakresu spraw ochrony gruntów rolnych zostało przyznane staroście, który wykonując te zdania działa nie w ramach powiatu, na czele którego stoi i ustawowo przypisanych tej jednostce samorządowej ustawowych zadań, a w ramach zadań z zakresu administracji rządowej, które zostały mu jako dodatkowe ww. ustawą zlecone. Zgodnie zaś z treścią art. 24 ust. 3 i 4 obecnie obowiązującej ustawy, środkami Funduszu centralnego dysponuje minister właściwy ds. rozwoju wsi, zaś środkami Funduszu terenowego dysponuje samorząd województwa. Zadaniami marszałka województwa, które również są zadaniami z zakresu administracji rządowej, są zadania określone w art. 7 ust. 2 i 4 oraz w art. 26 ust. 1. , tj.:

„Art. 7. 1. Przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne, wymagającego zgody, o której mowa w ust. 2, dokonuje się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, sporządzonym w trybie określonym w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

2. (6) Przeznaczenie na cele nierolnicze i nieleśne:

1) gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas I-III, jeżeli ich zwarty obszar projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 0,5 ha – wymaga uzyskania zgody Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej(7),

2) gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa – wymaga uzyskania zgody Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa(8) lub upoważnionej przez niego osoby,

3) gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas IV, jeżeli ich zwarty obszar projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 1 ha,

4) gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas V i VI, wytworzonych z gleb pochodzenia organicznego i torfowisk, jeżeli ich zwarty obszar projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 1 ha,

5) pozostałych gruntów leśnych – wymaga uzyskania zgody marszałka województwa wyrażanej po uzyskaniu opinii izby rolniczej.

4. (9) Do wniosku dotyczącego gruntów, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, marszałek województwa dołącza swoją opinię i przekazuje wniosek odpowiedniemu ministrowi w terminie do 30 dni od chwili złożenia wniosku przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

„Art. 26. 1. (19) Kontrolę stosowania przepisów ustawy sprawują Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej(20), Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa(21), marszałkowie województw oraz podmioty wymienione w art. 5 oraz art. 15 ust. 5 i art. 16 ust. 5.

2. Osoby przeprowadzające kontrolę są uprawnione do:

1) wstępu na grunt i teren zakładu przemysłowego;

2) wglądu do dokumentów oraz żądania sporządzenia ich odpisów;

3) sprawdzania tożsamości osób w związku z prowadzoną kontrolą;

4) żądania wyjaśnień i zasięgania informacji;

5) pobierania próbek gleby lub roślin do analizy.

3. Kontrolę stosowania przepisów ustawy w odniesieniu do gruntów użytkowanych na cele obronności lub bezpieczeństwa państwa można przeprowadzać po uprzednim uzgodnieniu jej zakresu z jednostką nadrzędną użytkownika tych gruntów.

Marszałek województwa może również, zgodnie z art. 12 ust. 16 – Na wniosek organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego marszałek województwa – w odniesieniu do gruntów rolnych, dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych – w odniesieniu do gruntów leśnych, a w odniesieniu do obszarów wchodzących w skład parków narodowych – dyrektor parku mogą umorzyć całość lub część należności i opłat rocznych, a w odniesieniu do gruntów leśnych również jednorazowe odszkodowanie w razie dokonania przedwczesnego wyrębu drzewostanu w przypadku inwestycji o charakterze użyteczności publicznej z zakresu oświaty i wychowania, kultury, kultu religijnego oraz ochrony zdrowia i opieki społecznej, jeżeli inwestycja ta służy zaspokojeniu potrzeb lokalnej społeczności, oraz dotyczącej powiększenia lub założenia cmentarza, jeżeli obszar gruntu podlegający wyłączeniu nie przekracza 1 ha i nie ma możliwości zrealizowania inwestycji na gruncie nieobjętym ochroną.

Wyjaśnienia wymaga zatem zakres użytego w art. 5 w. ustawy pojęcia „spraw ochrony gruntów leśnych”. Otóż zgodnie z brzmieniem art. 3 ustawy – ochrona gruntów polega na:

1) ograniczaniu przeznaczania ich na cele nierolnicze lub nieleśne;

2) zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych oraz szkodom w produkcji rolniczej, powstającym wskutek działalności nierolniczej i ruchów masowych ziemi,

3) rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów na cele rolnicze;

4) zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych.

Należy zatem w tym miejscu wskazać, iż brak jest w treści powołanego przepisu wyszczególnienia egzekucji należności Funduszu. Zgodne zaś z treścią art. 30 cyt. ustawy – w przypadkach niewykonywania obowiązków określonych w ustawie stosuje się przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Należy wnioskować, iż również i w tym przypadku ustawodawca miał na myśli egzekucję należności stanowiących dochód Funduszu Ochrony Gruntów rolnych. Przepisem dotyczącym organu egzekucyjnego będzie zatem ogólny przepis art. 19 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, a nie przepis art. 5 ustawy z dnia 03.02.1995 roku. Co więcej, mając na uwadze treść wskazanego powyżej przepisu odsyłającego do przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, również właściwość miejscową egzekucji winno ustalać się według tychże przepisów. Nie ma zatem podstaw w ocenie opiniującego, by przyjąć jakąkolwiek nieprawidłowość kwestionowanej regulacji cyt. ustawy. Należy także wskazać, iż nie byłoby prawnych przeszkód by w drodze ustawy określić konkretny organ, który miałby pełnić rolę organu egzekucyjnego w zakresie należności stanowiących dochód Funduszy. Przyzwolenie dla ustawodawcy wynikać może bowiem z treści przepisu zawartego w art. 19 par. 8 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zgodnie z którym – organem egzekucyjnym w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych może być ponadto inny organ w zakresie określonym odrębnymi ustawami.

Jeśli chodzi o podniesiony zarzut dotyczący niespójności art. 4 pkt 24 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych w zakresie pięcia „modernizacja”, której nie znają ustawa z dnia 21.03.1985 roku o drogach publicznych oraz ustawa z dnia 07.07.1994 roku Prawo budowlane, należy wskazać, iż ustawodawca w pierwszych artykułach aktu prawnego zwykle tworzy odrębną jednostkę redakcyjną danego aktu prawnego, w przypadku ustawy jest nią artykuł, w treści której wymienia pojęcia użyte w treści całego aktu prawnego jednocześnie je definiując i wskazując zakres tejże definicji. W tym miejscu zaznaczyć należy, iż ustawodawca za każdym razem wskazywania zakresu definicji danego pojęcia użytego w treści aktu prawnego, zaznacza, iż zostaje ona podana na potrzeby danego aktu prawnego. Oznacza to, iż to samo pojęcie, użyte w dwóch różnych ustawach, nawet w obrębie tej samej dziedziny prawa, może różnić się skonstruowaną przez ustawodawcę definicją ustawową tego pojęcia, inny zakres znaczeniowy może być przyznany w jednej z tych ustaw, a inny w drugiej. Wiąże się to z zasadą, iż pojęcia użyte w ustawie są definiowane tylko i wyłącznie na potrzeby konkretnej ustawy. Jeśli w danej ustawie dane pojęcie nie ostało wcale zdefiniowane przez ustawodawcę, można poszukać jego znaczenia w ustawie, której przedmiot regulacji jest najbardziej zbliżony, czy też w ustawie jak najbardziej ogólnej z zakresu badanego zagadnienia, a jeśli w ten sposób nie można poczynić ustaleń, należy sięgnąć do słownikowej definicji użytego w ustawi pojęcia będącego w powszechnym użyciu.

Przechodząc zatem do pojęcia „modernizacji” użytego w treści art. 4 pkt 24 – zgodnie z którym – jeśli w ustawie jest mowa o „inwestycji” – rozumie się przez to budowę, jak również modernizację budowli lub urządzeń, które wymagają wyłączenia gruntów z produkcji, należy podkreślić, iż zostało ono jedyne wymienione przy okazji wskazywania zakresu definicji „inwestycji”. W ustawie Prawo budowlane brak jest definicji pojęcia „modernizacja” z tego zapewne względu, iż ustawa ta ma specyficzny charakter i cel, a „modernizacja” rozumiana jako unowocześnienie istniejącego budynku (budowli) spełniającego określoną funkcję, polegające na wyposażeniu obiektu w takie cechy, których obiekt ten wcześniej nie miał, a które są wytworem nowszej myśli technicznej, nie wchodzi wprost w zakres pojęcia „robót budowlanych” i nie było potrzeby definiowania w tejże ustawie tego pojęcia. Potrzebą ustawy Prawo budowlane było jedynie zdefiniowanie poniżej wskazanych pojęć, które związane są ściśle z szeroko pojętym procesem budowanym, i tak: pojęcie „roboty budowlane” – należy przez to rozumieć budowę, a także prace polegające na przebudowie, montażu, remoncie lub rozbiórce obiektu budowlanego; przez pojęcie „przebudowa” – należy rozumieć wykonywanie robót budowlanych, w wyniku których następuje zmiana parametrów użytkowych lub technicznych istniejącego obiektu budowlanego, z wyjątkiem charakterystycznych parametrów, jak: kubatura, powierzchnia zabudowy, wysokość, długość, szerokość bądź liczba kondygnacji; w przypadku dróg są dopuszczalne zmiany charakterystycznych parametrów w zakresie niewymagającym zmiany granic pasa drogowego; zaś przez pojecie remont – należy rozumieć wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a niestanowiących bieżącej konserwacji, przy czym dopuszcza się stosowanie wyrobów budowlanych innych niż użyto w stanie pierwotnym; Także w treści przepisów ustawy o drogach publicznych nie znajdziemy zakresu definicji szukanego pojęcia. Ustawodawca znowu zdefiniował szereg pojęć jedynie na użytek ww. ustawy, i tak wskazał co należy rozumieć przez pojęcie między innymi: przebudowa drogi, remont drogi, utrzymanie drogi oraz np. ochrona drogi. Zatem, w przypadku pojęcia „modernizacja” definicji należy szukać w słownikach powszechnych jak i na tle orzecznictwa, które ukształtowało się w tym zakresie na tle stosowania ulg i zwolnień podatkowych. Przykładem niech będzie jedno z takich orzeczeń, które odnosi się do zakresu pojęcia „modernizacja” i wskazuje sposób ustalenia zakresu tego pojęcia. Na tle konkretnej sprawy, a dotyczącej zagadnienia różnic pomiędzy pojęciem „remont”, a „modernizacja” Naczelny Sąd Administracyjny – Ośrodek Zamiejscowy we Wrocławiu w wyroku z dnia 1 marca 2000 r., I SA/Wr 2915/98, stwierdził, iż „Posługując się wykładnią dynamiczną przy interpretacji pojęcia „remont” należy brać pod uwagę zmieniającą się rzeczywistość gospodarczą i postęp techniczny, mające wpływ na sposób i środki realizowania robót tym pojęciem objętych”. W uzasadnieniu wskazał, iż istotą sporu w rozpoznawanej sprawie była rozbieżność stanowisk dotyczących charakteru wykonanych robót związanych z modernizacją dróg i placów. Zdaniem strony skarżącej roboty te należało zakwalifikować jako remont, co skutkowało zaliczeniem poniesionych wydatków w koszty uzyskania przychodu. Zdaniem organów podatkowych roboty te stanowiły ulepszenie (modernizację) istniejących dróg i placów i jako takie, nie stanowiły kosztów uzyskania przychodów. Jak wynika z powyższego, odmienne stanowiska strony wywodziły waśnie z różnej interpretacji charakteru przeprowadzonych przez stronę skarżącą robót. W bogatym w tym przedmiocie orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego przyjmuje się, że istotą remontu jest przywrócenie pierwotnego stanu technicznego i użytkowego środka trwałego, wraz z wymianą zużytych składników technicznych, niezmieniąjące jego charakteru i funkcji, a następujące w trakcie eksploatacji środka trwałego i wynikające z tej eksploatacji – a więc będą to wszystkie zmiany trwale przywracające pierwotny poziom techniczny danego środka trwałego, pierwotną zdolność użytkową utraconą na skutek upływu czasu i eksploatacji, przy czym pojęcie to nie obejmuje zwykłych zabiegów konserwacyjnych (por. wyrok z 14 stycznia 1998 r. SA/Sz 119/97 Przegląd Orzecznictwa Podatkowego 2000/6 poz. 177; wyrok z 29 kwietnia 1999 r. I SA/Łd 772/97 niepubl.; wyrok z 8 sierpnia 1997 r. SA/Gd 159/96 niepubl.; wyrok z 24 marca 1999 r. I SA/Wr 552/97 niepubl.; wyrok z 4 marca 1998 r. I SA/Gd 886/96 niepubl.; wyrok z 24 lipca 1997 r. I SA/Łd 531/96 Serwis Podatkowy 1999/5 str. 39; Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne 1996 r. – Oficyna Wydawnicza „Unimex” Wrocław 1996; I. Lewandowska, Remont i modernizacja, Rzeczpospolita 1996/11 str. 9; Słownik języka polskiego, PWN, Warszawa 1992). Podobnie pojęcie remontu definiuje Prawo budowlane (ustawa z 7 lipca 1994 r. – Dz. U. 1994 r. Nr 89 poz. 414) w art. 3. Natomiast ulepszenie czy też modernizacja, które to pojęcie jest formą ulepszenia, to trwałe unowocześnienie środka trwałego, które podnosi jego wartość techniczną, użytkową, jak i przystosowanie składnika majątkowego do wykorzystania go w innym celu niż pierwotne jego przeznaczenie albo nadanie temu składnikowi nowych cech użytkowych, wyrażające się w poprawie standardu użytkowego lub technicznego lub obniżce kosztów eksploatacji Efektem ulepszenia środka trwałego ma być zwiększenie jego wartości użytkowej w stosunku do wartości z dnia przyjęcia środka trwałego do używania, wyrażające się wydłużeniem okresu jego używania, zwiększeniem zdolności wytwórczej, polepszeniem jakości produktów uzyskiwanych za pomocą tego środka lub zmniejszeniem kosztów jego eksploatacji. Przytoczone wyżej zakresy pojęć „remont” i „ulepszenie i modernizacja” są wynikiem ich potocznego rozumienia, definicji encyklopedycznych, pomocniczo również rozwiązań stosowanych w prawie budowlanym. Sąd wskazał jednak, iż inaczej przedstawiał się zakres prac remontowych przed laty, inaczej wygląda to obecnie, przy istnieniu na rynku nowych metod realizacji robót budowlanych, nowych środków stosowanych do przeprowadzenia tych prac, a także związanych z tym kosztów.

Mając zatem powyższe na uwadze, w ocenie opiniujący nie ma podstaw do jakichkolwiek twierdzeń o niespójności wskazanych powyżej przepisów ww. ustaw w zakresie posługiwania się przez te ustawy pojęciem „modernizacji”.

Odnosząc się natomiast do zarzutu braku w art. 12 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych definicji o charakterze użyteczności publcznej, zdaniem opiniującego nie ma potrzeby, definiowania w tej ustawie wskazanego pojęcia, z uwagi na to, że przepis ten po pierwsze dotyczy wydawania decyzji dotyczącej wyłączenie z produkcji użytków rolnych wytworzonych z gleb pochodzenia mineralnego i organicznego, zaliczonych do klas I, II, III, IIIa, IIIb, oraz użytków rolnych klas IV, IVa, IVb, V i VI wytworzonych z gleb pochodzenia organicznego, a także gruntów, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2-10, oraz gruntów leśnych, przeznaczonych na cele nierolnicze i nieleśne. Dodatkowo w art. 4 pkt 11) ustawodawca wskazał, co należy rozumieć przez wyłączenie gruntów z produkcji i przyjął, że rozumie się przez to rozpoczęcie innego niż rolnicze lub leśne użytkowanie gruntów; nie uważa się za wyłączenie z produkcji gruntów, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 3, jeżeli przerwa w rolniczym użytkowaniu tych obiektów jest spowodowana zmianą kierunków produkcji rolniczej i trwa nie dłużej niż 5 lat; Po drugie, pojęcie charakteru użyteczności publicznej nie zostało zdefiniowane wprost w żadnej ustawie, jednakże ustalanie jego zakresu nie może odbiegać od ustalonej doktrynalnie jego treści i być szeroko interpretowane. W ocenie opiniującego, mając na względzie treść analizowanej ustawy i powszechnie znaną definicję „użyteczności publicznej” interpretacja ww. pojęcia na tle przedmiotowej ustawy nie powinna stwarzać większych problemów, a i zdaniem opiniującego nie powinno być takiej potrzeby z uwagi na charakter i cel ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, o czym mowa poniżej.

Odnosząc się natomiast do braku odniesienia w analizowanej ustawie do definicji pojęcia „inwestycji celu publicznego”, należy znowu przeanalizować, czy rzeczywiście taka potrzeba odniesienia w niniejszym akcie prawnym zachodzi – zdaniem opiniującego brak wyraźnego odniesienia w ustawie do pojęcia ww. inwestycji i treść poniżej wskazanych celów wyraźnie świadczy o tym, iż związku ustawy z tym pojęciem nie ma, a cele ww. inwestycji i ustawy o ochronie gruntów rolnych są całkowicie odmienne, nawet przeciwne. Otóż, jak wynika z treści art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 27.03.2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, przez pojęcie inwestycji celu publicznego – należy rozumieć działania o znaczeniu lokalnym (gminnym) i ponadlokalnym (powiatowym, wojewódzkim i krajowym), stanowiące realizację celów, o których mowa w art. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Celami tymi są:

– wydzielanie gruntów pod drogi publiczne i drogi wodne, budowa i utrzymywanie tych dróg, obiektów i urządzeń transportu publicznego, części lotniczych lotnisk oraz służących do kierowania, kontroli, nadzoru i zabezpieczania ruchu lotniczego, w tym rejonów podejść, a także łączności publicznej i sygnalizacji,

– wydzielenie gruntów pod linie kolejowe oraz ich budowa i utrzymanie,

– budowa i utrzymywanie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej, a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń,- budowa i utrzymywanie publicznych urządzeń służących do zaopatrzenia ludności w wodę, gromadzenia, przesyłania, oczyszczania i odprowadzania ścieków oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym ich składowania,

– budowa oraz utrzymywanie obiektów i urządzeń służących ochronie środowiska, zbiorników i innych urządzeń wodnych służących zaopatrzeniu w wodę, regulacji przepływów i ochronie przed powodzią, a także regulacja i utrzymywanie wód oraz urządzeń melioracji wodnych, będących własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego,

– opieka nad nieruchomościami stanowiącymi zabytki w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami,

– ochrona Pomników Zagłady w rozumieniu przepisów o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady,

– budowa i utrzymywanie pomieszczeń dla urzędów organów władzy, administracji, sądów i prokuratur, państwowych szkół wyższych, szkół publicznych, a także publicznych: obiektów ochrony zdrowia, przedszkoli, domów opieki społecznej i placówek opiekuńczo-wychowawczych,

– budowa i utrzymywanie obiektów oraz urządzeń niezbędnych na potrzeby obronności państwa i ochrony granicy państwowej, a także do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, w tym budowa i utrzymywanie aresztów śledczych, zakładów karnych oraz zakładów dla nieletnich,

– poszukiwanie, rozpoznawanie, wydobywanie i składowanie kopalin stanowiących własność Skarbu Państwa oraz węgla brunatnego wydobywanego metodą odkrywkową,

– zakładanie i utrzymywanie cmentarzy,

– ustanawianie i ochrona miejsc pamięci narodowej,

– ochrona zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt lub siedlisk przyrody,

– inne cele publiczne określone w odrębnych ustawach.

Natomiast główną funkcją regulacji zawartych w ustawie o ochronie gruntów rolnych i leśnych jest określenie zasad ochrony gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji i poprawiania wartości użytkowej gruntów. Ochrona ww. gruntów rolnych polega na ograniczaniu przeznaczania ich na cele nierolnicze; zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych oraz szkodom w produkcji rolniczej, powstającym wskutek działalności nierolniczej i ruchów masowych ziemi, a także rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów na cele rolnicze; zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych. Przeznaczeniem gruntów na cele nierolnicze jest ustalenie innego niż rolniczy sposobu użytkowania gruntów rolnych. Gruntami zdegradowanymi są grunty, których rolnicza lub leśna wartość użytkowa zmalała, w szczególności w wyniku pogorszenia się warunków przyrodniczych albo wskutek zmian środowiska oraz działalności przemysłowej, a także wadliwej działalności rolniczej, natomiast gruntami zdewastowanymi są to grunty, które utraciły całkowicie wartość użytkową w wyniku przyczyn, o których mowa powyżej. Rekultywacja gruntów jest procesem nadania lub przywrócenia gruntom zdegradowanym albo zdewastowanym wartości użytkowych lub przyrodniczych przez właściwe ukształtowanie rzeźby terenu, poprawienie właściwości fizycznych i chemicznych, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie lub zbudowanie niezbędnych dróg. Skoro zatem w treści ustawy nie określono, iż ustawa spełnia inne cele publiczne określone w cytowanej ustawie, świadczy to o braku jakiegokolwiek związku z tymi celami, po ewentualnie działaniami zmierzającymi do zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych, co miałoby związek z celami określonymi w ww. powołanym art. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.

Reasumując, w ocenie opiniującego nie ma podstaw do kwestionowania zasadności i prawidłowości pod względem formalnym i prawnym opisywanych powyżej regulacji prawnych, albowiem po dokonaniu głębszej analizy kwestionowanego stanu prawnego, można znaleźć stosowne rozwiązania prawne.
Radca prawny Joanna Smalec

Pod koniec roku 2009 przeprowadzono monitoring ewaluacyjny TFOGR. Zwróciliśmy się do Urzędów Marszałkowskich poszczególnych województw o odpowiedź na następujące pytania:
1. Jaka była ogólna kwota należności do Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych w roku 2006, 2007 oraz 2008?
2. Czy 20% zgromadzonych dochodów Funduszu Terenowego, kwartalnie w latach 2006 – 2008, była odprowadzana na rachunek Funduszu Centralnego terminowo?
3. Czy Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zasilało w latach 2006 – 2008 Fundusz terminowo?
4. Jakie kwoty były przeznaczane w latach 2006 – 2008 na:

– budowę i renowację zbiorników wodnych służących małej retencji w województwie?

– budowę i modernizację dróg dojazdowych do gruntów rolnych?

5. Czy w województwie zostały stwierdzone jakieś nieprawidłowości związane z budową i modernizacją dróg dojazdowych do gruntów rolnych lub z budową i renowacją zbiorników wodnych służących małej retencji?
6. Jakie są najważniejsze trudności związane z administrowaniem Funduszem, czy stwierdzono w województwie jakieś nieprawidłowości dotyczące funkcjonowania FOGR?
7. Czy projekt Eliminowanie niewłaściwych praktyk w zarządzaniu środkami Funduszy Ochrony Gruntów Rolnych przyczynił się Państwa zdaniem do zwiększenia przejrzystości funkcjonowania Funduszu Terenowego w województwie?; czy przyczynił się do zwiększenia przejrzystości stron BIP Urzędu poświęconych FOGR?; czy wpłynął na zwiększenie zainteresowania Funduszem rolników?

Skrócona tabela wyników powyższej ankiety – FOGR_wyniki_ankiety_2009

Ustalenia Najwyższej Izby Kontroli

Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych i innych samorządowych jednostek organizacyjnych. Dysponentem Terenowego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych jest Zarząd Województwa, podlega on więc kontroli NIK. W załączeniu sprawozdanie z ostatniej kompleksowej kontroli NIK.
Informacja o wynikach kontroli „Wyłączanie gruntów z produkcji rolnej i jego wpływ na aktualizację ewidencji gruntów i budynków oraz skutki podatkowe tych czynności” – Informacja_o_wynikach

Uwagi i wnioski wynikające z kontroli NIK dotyczących funduszy celowych, agencji i fundacji władz publicznych – Uwagi_i_wnioski

Kontrola wykonania planu finansowego w 2006 r. przez centralny Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych – Kontrola_wykonania

Informacja o wynikach kontroli gospodarowania gminnym zasobem nieruchomości – kontrola_gospodarowania_gminnym_zasobem_nieruchomosci

Informacja o wynikach kontroli prawidłowości wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz pozwoleń na budowę na terenie województwa mazowieckiego w okresie 2004 – 2006 (I kwartał) – prawidlowosc_wydawania_decyzji

Inne ustalenia:
Dowolność w przyjmowaniu daty wyłączenia grunty z produkcji rolnej.
Negatywna ocena działania organów realizujących zadania z zakresu administracji rządowej jako organów właściwych w sprawach wyłączania gruntów rolnych oraz jako organów administracji geodezyjnej i kartograficznej.
Błędy w wymierzaniu podatków związanych z wyłączaniem gruntów rolnych i leśnych z produkcji rolnej i przeznaczaniem ich pod budownictwo.
NIK zwróciła się do ministra rolnictwa w sprawie nowelizacji ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz ministra budownictwa o nowelizację prawa geodezyjnego i kartograficznego.

Sprawozdania z wizyt w Urzędach Marszałkowskich

W ramach realizacji projektu odbyto serię wizyt monitorująco-kontrolnych w wybranych Urzędach Marszałkowskich. Poniżej skróty raportów z nadmienionych wizyt:

Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego
Realizacja zadań z zakresu ochrony gruntów rolnych i leśnych dotyczących zmiany przeznaczenia na cele nierolnicze i nieleśne, opiniowanie wniosków o zmianę przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych oraz kontrola przestrzegania przepisów ustawy przypada w Urzędzie Departamentowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Za jego wyniki odpowiada dyrektor i dwóch zastępców. Dokumenty przygotowywane w departamencie, które sprawdzono podczas wizyty, są poprawnie skonstruowane.

Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego
W kwestii Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych właściwy jest Departament Rolnictwa i Modernizacji Terenów Wiejskich. Przy obsłudze FOGR pracuje tu 8 osób, zatrudnionych w Wydziale Modernizacji Terenów Wiejskich i Gospodarki Wodnej. Na czele wydziału stoi kierownik. Windykacja jest wyłączona z kompetencji Departamentu, zajmuje sie nią Departament Skarbu. Z tego co ustalono wynika, że nie jest w ogóle prowadzona, gdyż całą odpowiedzialność Urząd zrzuca na na odpowiednich starostów, wysyłając jedynie monity. Przygotowywane uchwały na Zarząd nie budziły zastrzeżeń.

Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego
W Urzędzie Marszałkowskim do Wydziału Geodezji i Kartografii należy jedynie nadzór nad prowadzeniem czynności techniczno-finansowych Terenowego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych. Całość obsługi znajduje się w kompetencji Dolnośląskiego Biura Geodezji i Terenów Rolnych. Jest to sytuacja wyjątkowa w skali kraju. Biuro posiada dwa rejonowe oddziały w Wałbrzychu i Legnicy oraz sieć pracowni terenowych. W samym Biurze we Wrocławiu pracuje ok. 15 osób.

Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego
W strukturach Urzędu Marszałkowskiego w Województwie Lubuskim nie ma stanowiska kierowniczego między dyrektorem departamentu a pracownikiem merytorycznym. Faktycznie opracowywaniem propozycji podziału środków z Terenowego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych, oraz nadzorem nad gromadzeniem i wydatkowaniem środków oraz prowadzeniem windykacji należności FOGR zajmuje się jedna osoba, mająca dodatkowo również inne obowiązki. Urzędnik odpowiedzialny za FOGR nie jest w stanie dopilnować wszystkich spraw związanych np. z windykacją, pomimo jak najlepszych kwalifikacji. Uchwały przygotowane na Zarząd Województwa, które otrzymano do wglądu, nie budziły w żadnych zastrzeżeń. Były przypadki kwestionowania przez Urząd orzeczeń SKO co do odwołań od decyzji organów samorządów powiatów i gmin.

Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Za dysponowanie środkami FOGR odpowiedzialne jest Biuro FOGR w Departamencie Rolnictwa i Aktywizacji Obszarów Wiejskich. Do zadań biura należy: prowadzenie spraw związanych z koordynacją i administrowaniem środkami Terenowego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych Województwa Kujawsko – Pomorskiego, opracowanie zasad w sprawie trybu postępowania i finansowania zabiegów rekultywacyjnych, sporządzanie wojewódzkich planów rzeczowo – finansowych w zakresie modernizacji dróg dojazdowych do gruntów rolnych i rekultywacji gruntów, opracowanie zasad i trybu umarzania, odraczania i rozkładania na raty należności FOGR, przygotowanie projektów decyzji Marszałka Województwa i uchwał Zarządu Województwa w sprawie umarzania, odraczania i rozkładania na raty należności Funduszu, ograniczanie przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze i nieleśne oraz kontrola stosowania przepisów ustawy. Zasady gospodarowania Funduszem na terenie Województwa Kujawsko – Pomorskiego określone zostały w uchwale Nr 20/206/07 Zarządu Województwa Kujawsko – Pomorskiego z dnia 27 marca 2007 r.

Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego
Obsługą FOGR zajmuje się 4 osobowy zespół urzędników, koordynowany przez panią Elżbietę Gajos. Dokumentacja prowadzona jest bardzo przejrzyście i sprawnie. Brak zastrzeżeń co do pracy zespołu. Windykację należności wobec Funduszu prowadzi podmiot zewnętrzny – kancelaria prawnicza, na podstawie uchwały Zarządu Województwa., jednak Urząd nie dysponuje opinią prawn ą w tym zakresie.

Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego
Za obsługę FOGR odpowiedzialny jest Wydział Rolnictwa i Ochrony Środowiska. W trakcie wizyty nie stwierdzono nieprawidłowości, ani w strukturze organizacyjnej, ani przy wydawaniu decyzji.

FOGR a Samorządowe Kolegia Odwoławcze

Federacja Zielonych GAJA zwróciła się do Samorządowych Kolegiów Odwoławczych o udzielenie informacji na temat ilości rozstrzygnięć niekorzystnych dla Urzędów Marszałkowskich w latach 2004 – 2006 w odwołaniach związanych z funkcjonowaniem FOGR.

Poniżej streszczenie uzyskanych odpowiedzi:
Samorządowe Kolegium odwoławcze w Toruniu
wydano 3 decyzje administracyjne rozpatrując odwołania od decyzji Marszałka w sprawie wyłączania gruntów rolnych z produkcji rolnej, a także opłat z tym związanych; 2 z powyższych decyzji zostało utrzymanych w mocy (na skutek odwołań 2005r.), a 1 wydaną przez SKO w 2004r. Kolegium uchyliło w całości i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia przez Marszałka Województwa.

Samorządowe Kolegium odwoławcze Lublinie
w latach 2004 – 2006 nie rozpatrywano odwołań od decyzji Marszałka dotyczących FOGR.

Samorządowe Kolegium odwoławcze w Zielonej Górze
w latach 2004 – 2006 nie rozpatrywano odwołań od decyzji Marszałka dotyczących FOGR.

Samorządowe Kolegium odwoławcze w Łodzi
w latach 2004 – 2006 nie rozpatrywano odwołań od decyzji Marszałka dotyczących FOGR.

Samorządowe Kolegium odwoławcze w Warszawie
w latach 2004 – 2006 Kolegium prowadziło 41 spraw związanych z wyłączaniem gruntów z produkcji rolnej ( 2004r. – 14, 2005r. – 15, 2006r. – 12); były to sprawy w różnych trybach – nadzorczym i odwoławczym, dotyczące zarówno ustalenia opłat, jak i ich umorzenia.
Jednocześnie poinformowano, że „Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie, jako organ wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym nie wytwarza własnych akt, posługuje się jedynie aktami przesyłanymi – na czas trwania postępowania przed Kolegium – przez organy I instancji. Po zakończeniu postępowania kompletne akta sprawy są do organu I instancji niezwłocznie zwracane. W Kolegium pozostają jedynie archiwalne skrótowe zapisy dotyczące postępowania w II instancji. Zapisy w prowadzonym przez Kolegium repertorium komputerowym ograniczają się do charakterystyki formalnej sprawy, pozwalając na jej identyfikację […] Kolegium nie ma więc możliwości wyodrębnienia danych w sposób […] wskazany, bowiem rzetelnie dokonać tego można jedynie na podstawie analizy akt I instancji […]”.
Tymczasem, po zwróceniu się ze wskazanym na wstępie zapytaniem do kolegiów w miastach nie będących siedzibą władz samorządu województwa (samorządowe kolegia odwoławcze w Sieradzu, Piotrkowie Trybunalskim, Ciechanowie, Siedlcach, Tarnobrzegu, Bielsku-Białej, Wałbrzychu, Chełmie, Ostrołęce, Zamościu, Płocku, Bydgoszczy, Nowym Sączu, Krośnie, Białej Podlaskiej, Koszalinie), uzyskaliśmy odpowiedź, iż zgodnie z art. 2a ust.2 ustawy z dnia 12 października 1994r. o samorządowych kolegiach odwoławczych (tekst jedn. Dz. U. z 2001r. nr 79, poz. 856 z póź. zm.) organem wyższego stopnia w stosunku do organów samorządu województwa, jest kolegium mające siedzibę w mieście będącym siedzibą władz województwa i to ono jest w związku z tym właściwe do rozpatrywania odwołań od decyzji organów samorządu województwa.

Samorządowe Kolegium odwoławcze w Białymstoku
w latach 2004 – 2006 nie rozpatrywano odwołań od decyzji Marszałka dotyczących FOGR.

Samorządowe Kolegium odwoławcze w Katowicach
„Samorządowe kolegia odwoławcze są organami rozpatrującymi odwołania od decyzji związanych z wyłączaniem gruntów z produkcji rolniczej, na podstawie art. 11 i następnych cytowanej ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych [ustawa z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych; tekst jedn. Dz. U. 2004r. Nr. 121, poz. 1266 z późń. zm.]. W sprawach tych właściwi w pierwszej instancji są odpowiedni starostowie. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Katowicach nie może zatem udzielić informacji o jakichkolwiek rozstrzygnięciach w odniesieniu do Marszałka Województwa, gdyż jest on dysponentem środków terenowego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych, a nie organem administracji publicznej orzekającym na podstawie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej”.

Samorządowe Kolegium odwoławcze w Kielcach
w latach 2004 – 2006 wpłynęło łącznie 9 odwołań od decyzji związanych z funkcjonowaniem FOGR: 2004r. – 2 odwołania, 1 decyzja utrzymująca w mocy decyzję I instancji; 2005r. – 2 odwołania, 1 decyzja utrzymująca w mocy decyzję I instancji; 2006r. – 5 odwołań, 2 decyzje utrzymujące w mocy decyzję I instancji.

Samorządowe Kolegium odwoławcze w Szczecinie
2004r. i 2005r. – nie rozpatrywano odwołań we wskazanym przedmiocie, 2006r. – 2 odwołania od decyzji Marszałka Województwa w przedmiocie umorzeń należności z tytułu wyłączenia gruntów rolnych z produkcji rolniczej; 1 decyzja w części zmieniła decyzję Marszałka, 1 rozpatrzona została pozytywnie.
Jednocześnie stwierdzono, iż „Samorządowe Kolegium Odwoławcze nie jest organem odwoławczym od rozstrzygnięć Marszałka w kwestii funkcjonowania wskazanego Funduszu”.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Krakowie
W latach 2004-2006 do SKO w Krakowie wpłynęły 4 odwołania od decyzji Marszałka Województwa Małopolskiego dotyczących FOGR, z czego w 1 sprawie Kolegium utrzymało w mocy decyzję Marszałka.

Samorządowe Kolegium odwoławcze w Gorzowie Wlkp.
w odpowiedzi stwierdzono, iż „w powyższej sprawie właściwym do udzielania informacji na temat ilości rozstrzygnięć niekorzystnych dla Urzędu Marszałkowskiego jest Marszałek Województwa […]”.

Media – projekt

Informacje prasowe na temat projektu:

www.rolnictwo.com.pl Społeczny monitoring sposobu zarządzania Funduszami Ochrony Gruntów Rolnych w Polsce-Opis projektu

Poradnik gospodarski, 3/2007 – Społeczny monitoring sposobu zarządzania funduszami ochrony gruntów rolnych w Polsce

Zielony Rynek. Zachodniopomorski Informator Ekologiczny, 32/2007 – Społeczny monitoring sposobu zarządzania funduszami ochrony gruntów rolnych w Polsce

Portal Rolny Fundusze ochrony gruntów rolnych w Polsce – zarządzanie w praktyce (2007-08-31)

Pierwszy Portal Rolny O funduszach ochrony gruntów rolnych

eBronisze.pl Ochrona gruntów rolnych w Polsce

Media – FOGR

Aktualne informacje na temat Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych można znaleźć pod następującymi adresami:

• www.nto.pl Gmina Kietrz > Powstanie droga na pola w Ludmierzycach
• www.echodnia.eu Przysucha > Ruszyły przebudowy dróg
• www.muratordom.pl Gmina Dobrodzień > 2 kilometry nowej drogi
• www.pomorska.pl Błoto > Pył pod asfaltem
• http://finanse.wp.pl Procedury odrolniania utrudniają inwestycje. GOSPODARKA NIERUCHOMOŚCIAMI
• www.money.pl Procedury odrolniania utrudniają inwestycje
• www.muratordom.pl Decyzja o warunkach zabudowy
• Interia.pl Finanse jawne i przejrzyste
• Związek Gmin Lubelszczyzny Stanowisko XX Zwyczajnego Sprawozdawczo-Wyborczego Zgromadzenia Regionalnego Związku Gmin Lubelszczyzny w sprawie planów likwidacji wojewódzkich funduszy ochrony środowiska oraz funduszy ochrony gruntów rolnych

A także:

• Dowolność w przyjmowaniu daty wyłączenia grunty z produkcji rolnej
• Negatywna ocena działania organów realizujących zadania z zakresu administracji rządowej jako organów właściwych w sprawach wyłączania gruntów rolnych oraz jako organów administracji geodezyjnej i kartograficznej
• Błędy w wymierzaniu podatków związanych z wyłączaniem gruntów rolnych i leśnych z produkcji rolnej i przeznaczaniem ich pod budownictwo
• NIK zwróciła się do ministra rolnictwa w sprawie nowelizacji ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz ministra budownictwa o nowelizację prawa geodezyjnego i kartograficznego

Informacje z lat 2008-2009 na temat działalności FOGR zestawiają poniższe artykuły:

• www.mojebrzesko.pl Rosną nowe drogi w gminie Szczurowa
• www.ornontowice.pl Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych
• www.szczawnica.pl Dotacja z Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych dla Szczawnicy
• www.regioportal.pl Ponad 7 milionów na drogi wiejskie i rekultywację gruntów
• forum.investmap.pl Lubań: Remonty dróg powiatowych
• www.stare-juchy.pl REMONTY DRÓG POWIATOWYCH
• www.nto.pl Gminy w powiecie oleskim pozyskały dotacje na ponad 30 kilometrów nowych dróg
• www.nto.pl Droga Wolęcin-Ligota Oleska będzie gotowa do końca września
• www.nto.pl Rusza budowa drogi transportu rolnego
• www.kujawsko-pomorskie.pl FOGR. Miliony na drogi wiejskie i rekultywację gruntów
• www.gazetaprawna.pl Jak przekazywane są środki finansowe na scalenie gruntów
• www.czasswiecia.pl W Dragaczu biorą się do roboty
• www.zwolen.pl Kolejne inwestycje zrealizowane dla mieszkańców Gminy Zwoleń
• www.sowtyszowce.pl Są pieniądze na drogę w Perespie
• www.pakosc.pl Modernizacja drogi Radłowo-Piechcin
• www.mogilno.pl Środki z FOGR dla gminy Mogilno
• www.wroclaw-powiat.wfp.pl Kierunki rozwoju rolnictwa
• www.msciwojow.pl Plan urządzeniowo-rolny Gminy Mściwojów
• www.tygodnik.pl Sześć milionów złotych na drogi
• www.wolczyn.pl Wąsice mają nowo wybudowaną drogę
• www.strefabiznesu.nto.pl Rolnicy w Wierzbnowie będą mieli lepszy dojazd
• www.mrocza.pl Odbiór rekultywacji drogi transportu rolniczego w Samsieczynku
• www.jelonka.pl Lokalne drogi nieco mniej wyboiste
• www.zamojska.com Łatwiejszy dojazd

Najczęściej zadawane pytania:

Jakie są ogólne zasady korzystania ze środków FOGR?

Podstawa prawna:

1. art. 24 ust. 4 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1266 z późn. zm.),

2. rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 27 października 1998 r. w sprawie regulaminu funkcjonowania Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych (Dz.U. Nr 139, poz. 903),

3. odpowiedni akt prawa miejscowego w sprawie ustalenia zasad i trybu postępowania w sprawach związanych z wydatkowaniem środków Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych. Informacja skierowana jest do samorządów terytorialnych oraz osób fizycznych.

Przydział środków terenowego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych następuje na podstawie w/w ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz na podstawie Zasad i trybu postępowania w sprawach związanych z wydatkowaniem środków Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych.

Wymagane dokumenty:
Wniosek o dofinansowanie budowy (modernizacji) dróg dojazdowych do gruntów rolnych powinien zawierać: wnioskodawcę, przedsięwzięcie i przyczyny jego podjęcia, rodzaj i rozmiar prac niezbędnych do wykonania, termin realizacji przedsięwzięcia, koszt wykonania planowanych prac oraz wysokość nakładów na jeden hektar a w przypadku budowy i modernizacji dróg dojazdowych do gruntów rolnych – na jeden kilometr, udział własny w kosztach realizacji przedsięwzięcia (zgodnie z w/w Kryteriami nie mniejszy niż przyznane dofinansowanie), imię i nazwisko oraz numer telefonu osoby, która sporządziła wniosek oraz podpis osoby upoważnionej do składania wniosku (wójt, burmistrz, prezydent).Do wniosku należy dołączyć:

1) wyrys z mapy ewidencji gruntów, na której należy określić lokalizację i ewentualne etapy realizacji projektowanych prac;

2) wypis z operatu ewidencji gruntów dotyczący nieruchomości, na której ma być realizowane przedsięwzięcie i wypis z księgi wieczystej, jeżeli jest założona dla tej nieruchomości.

Jakie są terminy składania wniosków?
Zgodnie z art. 35 Ustawy Kodeks postępowania administracyjnego, sprawy nie wymagające postępowania wyjaśniającego załatwiane są niezwłocznie. W przypadku sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego – nie później niż w ciągu miesiąca, zaś w przypadku sprawy szczególnie skomplikowanej termin ten wynosi nie dłużej niż 2 miesięce od dnia wszczęcia postępowania.

Na jakie cele mogą być przeznaczone dotacje?

1. rekultywację na cele rolnicze gruntów, które utraciły lub zmniejszyły swą wartość użytkową,
2. rolnicze zagospodarowanie gruntów zrekultywowanych,
3. użyźnianie gleb o niskiej wartości produkcyjnej, poprzez ulepszanie rzeźby terenu, odkamienianie czy odkrzaczanie,
4. przeciwdziałanie erozji gleb na gruntach rolnych, w tym zwrot kosztów zakupu sadzonek, nasion, utrzymanie w stanie sprawności technicznej urządzeń przeciwerozyjnych oraz wypłaty ewentualnych odszkodowań,
5. budowę i renowację zbiorników wodnych służących małej retencji,
6. budowę i modernizację dróg dojazdowych do gruntów rolnych,
7. wdrażanie i upowszechnianie wyników prac naukowo- badawczych związanych z ochroną gruntów rolnych,
8. wykonanie badań płodów rolnych w strefach ochronnych.

Jakie są zasady umorzeń i rozkładu na raty spłaty należności wobec terenowych FOGR?
Podstawa prawna: art. 12 ust. 16 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity Dz.U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1266 z późn. zm.) oraz odpowiedni akt prawa miejscowego w sprawie określenia zasad i trybu umarzania wierzytelności z tytułu należności i opłat Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych oraz udzielania innych ulg w spłacaniu tych należności i opłat.

Informacja skierowana jest do:

– organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego: na wniosek organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego marszałek województwa – w odniesieniu do gruntów rolnych – może umorzyć całość lub część należności i opłat rocznych w przypadku inwestycji o charakterze użyteczności publicznej z zakresu oświaty i wychowania, kultury, kultu religijnego oraz ochrony zdrowia i opieki społecznej, jeżeli inwestycja ta służy zaspokojeniu potrzeb lokalnej społeczności, oraz dotyczącej powiększenia lub założenia cmentarza. Obszar gruntu podlegający wyłączeniu nie może przekraczać 1 ha i nie ma możliwości zrealizowania inwestycji na gruncie nie objętym ochroną,

– osób fizycznych i prawnych, które uzyskały zezwolenie na wyłączenie gruntów rolnych z produkcji rolniczej: w przypadkach uzasadnionych względami społecznymi lub gospodarczymi można odroczyć termin zapłaty należności lub rozłożyć należność na raty, biorąc pod uwagę możliwości płatnicze dłużnika oraz uzasadniony interes wierzyciela.

Wymagane dokumenty:
Wniosek o umorzenie należności terenowego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych powinien zawierać: wnioskodawcę (z podaniem adresu zamieszkania i do korespondencji) oraz kserokopię decyzji właściwego organu (starosta, prezydent) wyłączającą grunt z produkcji rolniczej.

W przypadku rozłożenia na raty lub odroczenia terminu płatności wniosek powinien zawierać: wnioskodawcę (z podaniem adresu zamieszkania i do korespondencji), kserokopię decyzji właściwego organu (starosta, prezydent) wyłączającą grunt z produkcji rolniczej, podanie proponowanych wysokości rat oraz terminów płatności, stosowne zaświadczenia potwierdzające zasadność udzielenia ulgi w spłacie w zależności od uzasadnienia wniosku (zaświadczenie z urzędu pracy, zaświadczenie o wysokości zarobków, akt zgonu, zaświadczenie o leczeniu itp.).

W przypadku rozłożenia na raty lub odroczenia terminu płatności gdy wnioskodawcą jest podmiot prowadzący działalność gospodarczą wniosek powinien zawierać: dane identyfikacyjne przedsiębiorcy: nazwa, adres, NIP, klasa PKD, określenie formy prawnej przedsiębiorcy i wielkości przedsiębiorcy, zgodnie z nazewnictwem wg Rozporządzenia RM z dnia 12 listopada 2002 r. w sprawie sprawozdań pozwalających na nadzorowanie pomocy publicznej dla przedsiębiorców (Dz.U.Nr 196, poz. 1656 z 2002 r.), wskazanie wielkości (w złotych) i rodzaju (odroczenie, rozłożenie na raty) wnioskowanej pomocy, określenie formy pomocy oraz przeznaczenia pomocy, stosując nazewnictwo zgodnie z Rozporządzeniem RM z dnia 12 listopada 2002 r. w sprawie sprawozdań pozwalających na nadzorowanie pomocy publicznej dla przedsiębiorców (Dz.U. Nr 196, poz. 1656 z 2002 r.), oświadczenie przedsiębiorcy złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej o wysokości otrzymanej pomocy publicznej w okresie 3 kolejnych lat poprzedzających dzień złożenia wniosku, niezależnie od wartości, podając w szczególności informacje dotyczące wartości otrzymanej pomocy – obowiązujący wzór formularza zawarty w rozporządzeniu RM z dnia 12 listopada 2002 r. w sprawie wzoru formularza informacji o pomocy publicznej uzyskanej przez przedsiębiorcę (Dz.U. Nr 196, poz. 1654 z 2002 r.), szerokie uzasadnienie wniosku ważnym interesem strony lub interesem publicznym.

Opłaty:
Zgodnie z załącznikiem do ustawy z dnia 9 września 2000 roku o opłacie skarbowej (Dz.U. z 2000 r., Nr 86, poz. 960 z późn. zm.) wniosek o udzielenie ulgi w spłacie należności terenowego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych podlega opłacie skarbowej w wysokości 5 zł od wniosku i 0,50 zł od każdego załącznika. Z powyższej opłaty zwolnione są jednostki samorządu terytorialnego (art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 9 września 2000 roku o opłacie skarbowej (Dz.U. z 2000r., Nr 86, poz. 960 z późn. zm.)

Jakie, poza Internetem, są źródła informacji o procedurach i trybie udzielania dotacji z FOGR?
Informacje na temat FOGR uzyskać można w odpowiednich komórkach Urzędów Marszałkowskich. Jednak poza tym brak jest właściwie informacji na temat Funduszu w formie drukowanej, co znacznie utrudnia dostęp do informacji o nim osobom zainteresowanym nie korzystającym z Internetu.

Konferencja „Fundusze ochrony gruntów rolnych w Polsce – zarządzanie w praktyce”

Program konferencji

„Fundusze ochrony gruntów rolnych w Polsce – zarządzanie w praktyce” 31. sierpnia 2007 r., Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, ul. Wspólna 30 00-930 Warszawa, sala 142, I. p.

Godz. 10.00 Rejestracja uczestników.
Godz. 10.15 Otwarcie konferencji, przedstawienie założeń projektu „Społeczny monitoring sposobu zarządzania funduszami ochrony gruntów rolnych w Polsce jako narzędzia zrównoważonego rozwoju na terenach wiejskich” – Jakub Skorupski, FZ GAJA.
Godz. 10.30 „Prezentacja wyników monitoringu zarządzana FOGR prowadzonego we wszystkich urzędach marszałkowskich w Polsce. Przedstawienie danych na temat wydatkowania środków z Funduszu w poszczególnych województwach, z rozbiciem na poszczególne kategorie wydatków (zgodnie z Ustawą)”. Wykładowca: Przemysław Kazaniecki, prawnik.
Godz. 11.15 Przerwa kawowa.
Godz. 11.30 „Globalne tendencje i wnioski z funkcjonowania Centralnego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych w latach 2002 – 2006”. Wykładowca: Wojciech Juszczyński, doradca ekonomiczny, NIK.
Godz. 12.15 „Wydawanie decyzji administracyjnych, przyznawanie dotacji – gdzie najłatwiej popełnić błędy i jak ich unikać”. Wykładowcy: Beata Kowalska, Piotr Kwiatkowski, Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego.

Godz. 13.00 Przerwa kawowa.
Godz. 13.15 „Dostęp do informacji – jak zgodnie z prawem udostępniać informacje o funduszach ochrony gruntów rolnych”. Wykładowczyni: Magdalena Bar, radca prawny, Centrum Prawa Ekologicznego.
Godz. 14.00 „Zasady dysponowania środkami pieniężnymi Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych przez samorządy regionalne – podstawy prawne”. Wykładowca: dr Stanisław Kalina, Uniwersytet Szczeciński.
Godz. 14.45 Dyskusja.
Godz. 15.30 Zakończenie konferencji, obiad.

Informacje o wykładowcach:

Magdalena Bar. Wspólnik kancelarii Jendrośka Jerzmański Bar i Wspólnicy. Prawo gospodarcze i ochrony środowiska. Sp. z o.o. Wiceprezes Centrum Prawa Ekologicznego. Reprezentując rząd polski uczestniczyła w prowadzonych przez Komisję Europejską konsultacjach dotyczących projektu dyrektywy o dostępie do wymiaru sprawiedliwości w sprawach z zakresu ochrony środowiska. Kierownik projektu “Dostęp do informacji o środowisku a dostęp do informacji publicznej” (projekt zlecony przez Ministerstwo Środowiska). Ekspert prawny w realizowanym na zlecenie Ministerstwa Środowiska projekcie szkoleniowym dotyczącym dostępu do informacji o środowisku i informacji publicznej (w ramach projektu Transition Facility: „Wzmocnienie systemu informacji o środowisku w szczególności z zakresu bezpieczeństwa biologicznego”). Publikacje: „Komentarz do ustawy Prawo ochrony środowiska”, „Komentarz do ustawy o odpadach”, liczne artykuły, opracowania i ekspertyzy; autorka szeregu opinii prawnych z zakresu prawa ochrony środowiska przygotowywanych na zlecenie Sejmu i Senatu RP, Ministerstwa Środowiska.

Wojciech Juszczyński. Doradca ekonomiczny Departamentu Środowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego Najwyższej Izby Kontroli.

dr Stanisław Kalina. Adiunkt Katedry Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego, wykładowca Wyższej Szkoły Administracji Publicznej w Szczecinie; specjalność prawo wspólnotowe, prawo samorządowe i konstytucyjne. Ponad 110 publikacji, w tym książki (ostatnia: „Urzędnicy w administracji publicznej”). Staże naukowe w Wlk. Brytanii (Politechnika w Leicester), Szwecji (Szwedzkie MSW), Francji (francuskie MSW), Rosji (Uniwersytet Łomonosowa) i Łotwie (Uniwersytet Ryski). Praktyka administracyjna: 13 lat pracy w administracji publicznej, rządowej i samorządowej (dyrektor Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie, dyrektor Biura Prawnego w Urzędzie Marszałkowskim w Szczecinie), udział w organizacji samorządu gminnego na początku lat dziewięćdziesiątych, uczestnik tzw. programu pilotażowego dot. reformy samorządowej.

Przemysław Kazaniecki. Prawnik, wykładowca Szkoły Policealnej Pracowników Służb Społecznych. W 2004r. pracownik Departamentu Rolnictwa i Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, a w latach 2004 – 2006 prawnik Biura Prawnego tegoż Urzędu.

Beata Kowalska. Kierownik Departamentu Rolnictwa i Modernizacji Terenów Wiejskich Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego.

Piotr Kwiatkowski. Inspektor w Departamentu Rolnictwa i Modernizacji Terenów Wiejskich Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego.

Jakub Skorupski. Biolog, absolwent Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Szczecińskiego. Sekretarz Zarządu Federacji Zielonych GAJA. Doświadczenie zawodowe obejmuje koordynację wielu projektów, wśród których wymienić należy „Społeczny monitoring sposobu zarządzania Funduszami Ochrony Gruntów Rolnych w Polsce jako narzędzia zrównoważonego rozwoju na terenach wiejskich”, „Monitoring funkcjonowania przemysłowych ferm tuczu trzody chlewnej”, „Kupuj odpowiedzialnie! – Twoje pieniądze kształtują świat”, „Gorące Punkty Polskiego Wybrzeża”, a także redakcję raportu „Report on industrial swine and cattle farming in the Baltic sea catchment area”.

Wykłady

Założenia i ogólna charakterystyka projektu „Społeczny monitoring sposobu zarządzania funduszami ochrony gruntów rolnych w Polsce jako narzędzia zrównoważonego rozwoju na terenach wiejskich” – Jakub Skorupski, FZ GAJA – wyklad1

Prezentacja wyników monitoringu zarządzana FOGR prowadzonego we wszystkich urzędach marszałkowskich w Polsce – Przemysław Kazaniecki, prawnik, FZ GAJA – wyklad2

Globalne tendencje i wnioski z funkcjonowania Centralnego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych w latach 2002 – 2006  – Wojciech Juszczyński, doradca ekonomiczny, NIK – wyklad3

Wydawanie decyzji administracyjnych, przyznawanie dotacji – gdzie najłatwiej popełnić błędy i jak ich unikać – Beata Kowalska, Piotr Kwiatkowski, Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego – Wyklad4

Dostęp do informacji – jak zgodnie z prawem udostępniać informacje o funduszach ochrony gruntów rolnych – Magdalena Bar, radca prawny, Centrum Prawa Ekologicznego – wyklad5

Zasady dysponowania środkami pieniężnymi Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych przez samorządy regionalne – podstawy prawne  – dr Stanisław Kalina, Uniwersytet Szczeciński – wyklad6

„Zasady funkcjonowania Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych. Poradnik dla dysponentów i beneficjentów FOGR” – publikacja.