Zapraszamy do lektury monografii naukowej pt. „Obce gatunki inwazyjne – identyfikacja zagrożeń w celu ochrony bioróżnorodności”, wydanej w ramach projektu „Wymiana wiedzy, doświadczeń i najlepszych praktyk w badaniach i kontroli populacji obcych gatunków inwazyjnych w Polsce i na Islandii”, finansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009-2014 oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Liderem projektu jest szczecińska organizacja pozarządowa – Federacja Zielonych „GAJA”, a partnerem reprezentującym kraje darczyńców – islandzkie Centrum Badań Przyrodniczych Islandii Zachodniej (isl. Náttúrustofa Vesturlands). Partnerem wspierającym projektu jest Polskie Towarzystwo Genetyki Konserwatorskiej LUTREOLA, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie oraz Fundacja AQUARIUS.
Ze wstępu:
„Problem obcych gatunków inwazyjnych jest obecnie jednym z największych zagrożeń dla rodzimych biotopów. Gatunki te generują znaczne straty ekonomiczne, a często również zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Pomimo próby wprowadzania rozwiązań systemowych, zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym, wciąż brak jest skutecznych metod wielkoskalowej eradykacji i kontroli wielu obcych gatunków inwazyjnych (Park 2004, Skorupski 2016). Problem ten dotyczy nie tylko gatunków reprezentujących różne grupy systematyczne, ale również ich części lub wytwory zdolne do przetrwania i rozmnażania. Nadrzędnym dokumentem prawnym prawodawstwa Unii Europejskiej, a tym samym polskiego systemu prawnego, w zakresie obcych gatunków inwazyjnych jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1143/2014 z dnia 22 października 2014 r. w sprawie działań zapobiegawczych i zaradczych w odniesieniu do wprowadzania i rozprzestrzeniania inwazyjnych gatunków obcych. Rozporządzenie to definiuje gatunek obcy, jako każdego żywego osobnika
gatunku, podgatunku lub niższego taksonu zwierząt, roślin, grzybów lub drobnoustrojów wprowadzonego poza jego naturalny zasięg, włączając wszelkie części, gamety, nasiona, jaja lub diaspory tych gatunków, jak również hybrydy, odmiany lub rasy zdolne do przeżycia i rozmnażania. Obcymi gatunkami inwazyjnymi są z kolei te gatunki obce, których introdukcja lub rozprzestrzenianie się zagraża bioróżnorodności i powiązanym usługom ekosystemowym lub oddziałuje na nie w niepożądany sposób (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1143/2014).
Spośród około 12 000 gatunków obcych stwierdzonych w Europie, jedynie 10-15% to obce gatunki inwazyjne (Sundseth 2014). Ten pozornie niewielki odsetek odpowiedzialny jest jednak za straty gospodarcze na poziomie około 12 miliardów euro (Kettunen i in. 2009). Szkody wyrządzane przez obce gatunki inwazyjne w sensie przyrodniczym są dużo trudniejsze do oszacowania w sensie monetarnym. Dla przykładu wiadomo jednak, że obce gatunki inwazyjne związane są z 54%-ami wymarć zwierząt, dla których przyczyny wymarcia zostały zidentyfikowane. W 20%-ach przypadków obce gatunki inwazyjne były jedyną przyczyną ekstynkcji (Clavero i García-Berthou 2005). Bezpośrednimi przyczynami zagrożenia ze strony obcych gatunków inwazyjnych dla bioróżnorodności i powiązanych usług ekosystemowych jest ich wpływ na zmianę siedlisk, drapieżnictwo (żerowanie) na gatunkach autochtonicznych, konkurencję międzygatunkową, przenoszenie chorób, zastępowanie gatunków rodzimych w znacznej części ich zasięgu, a także hybrydyzację (Sundseth 2014). Przytoczone fakty obrazują skalę problemów związanych z inwazjami biologicznymi gatunków obcych.
W monografii „Obce gatunki inwazyjne – identyfikacja zagrożeń w celu ochrony bioróżnorodności” opisano przykłady obcych gatunków inwazyjnych w Polsce, reprezentujących różne grupy systematyczne, o różnych przyczynach i ścieżkach introdukcji, a także różnej historii inwazji, stopniu rozprzestrzenienia na terenie kraju, statusie i odmiennej skali negatywnego oddziaływania na faunę i florę autochtoniczną. Celem opracowania jest nie tylko opis samego zjawiska inwazji biologicznych, ale również podanie przykładów przeciwdziałania im, opartych na najlepszych praktykach wspartych rezultatami badań naukowych”.
