Likwidacja Państwowych Gospodarstw Rolnych spowodowała zarzucenie lub zaniedbanie gospodarki rolnej na wielu obszarach rolniczych. Nieużytkowane łąki i pastwiska podlegały szybkim procesom sukcesji wtórnej (zarastaniu). Zmiany te powodują wycofywanie się z ekosystemów łąkowych wielu ważnych i często rzadkich gatunków roślin i zwierząt, co w efekcie prowadzi do spadku ich bioróżnorodności.
W długofalowym projekcie Polska łąka szczególny nacisk kładziony jest na ochronę podmokłych ekosystemów łąkowych, ponieważ to one najszybciej podlegają procesom niepożądanej sukcesji wtórnej. Aby skutecznie przeciwdziałać niekorzystnym przekształceniom, Federacja Zielonych GAJA rozpoczęła działania, które pozwolą na wycofanie trzciny, łozy i turzycy, które zdominowały tereny łąkowe przez kilkunastoletnie zaniedbania w uprawie.
Obecnie uprawiamy łąki oraz opiekujemy się nieużytkami o łącznej powierzchni 309 ha, z czego łąki stanowią 174 ha. Nasze łąki położone są wśród rozlewisk Odry na terenie Parku Krajobrazowego Doliny Dolnej Odry, we wsi Ryszewo (obszary priorytetowe) oraz we wsi Święta nad Odrą, na obszarze Natura 2000. Formą prawną posiadanych gruntów są umowy dzierżawy.
Koordynator projektu: Aneta Kozłowska, e-mail: anetak@gajanet.pl
Dlaczego?
Ekosystemy półnaturalne są to łąki i pastwiska oraz niektóre murawy, które zostały ukształtowane w wyniku gospodarczej działalności człowieka – np. w wyniku koszenia, wypasu lub kombinacji tych form oddziaływania. Bardzo często są one cenne z punktu widzenia ochrony przyrody, ponieważ stanowią siedliska roślin i zwierząt, nierzadko zagrożonych w skali regionu czy kraju (wiele z nich ujętych jest w Polskich Czerwonych Księgach), a nawet całej Europy – gatunki wymieniane w Dyrektywie Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (Dyrektywa siedliskowa) i Dyrektywie Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków (Dyrektywa ptasia).
Bardzo szybkim, niekorzystnym przemianom ulegają zwłaszcza niżowe żyzne łąki świeże. Już po kilku latach wykształcają się na nich zbiorowiska zdominowane przez jeden lub kilka gatunków, np. bardzo pospolite na porzuconych świeżych łąkach zbiorowisko z dominacją pokrzywy i ostrożenia polnego. Następnie dawne łąki zaczynają stopniowo zarastać krzewami i drzewami. W przypadku obszarów podmokłych, bogata roślinność typowa dla wilgotnych łąk i pastwisk jest wypierana przez trzcinę i turzyce. Zmiany te powodują wycofywanie się z ekosystemów łąkowych wielu ważnych i często rzadkich gatunków roślin i zwierząt, co w efekcie prowadzi do spadku bioróżnorodności.
Bioróżnorodność łąk i pastwisk zależy od prowadzenia na nich mało ekstensywnej gospodarki rolnej. Coraz ważniejsze staja się mechanizmy mające na celu wdrożenie użytkowania, uwzględniającego potrzebę zachowania walorów przyrody przy równoczesnym prowadzeniu produkcji rolnej.
Problemy
W momencie wejścia do Unii Europejskiej popyt na grunty rolne znacznie wzrósł. Główną tego przyczyną jest możliwość uzyskania dopłat, a teoretycznie jedynym warunkiem, jaki trzeba spełnić, aby te dopłaty uzyskać, jest utrzymywanie gruntów w dobrej kulturze rolnej.
Powoduje to, iż na przetargi organizowane przez Agencję Nieruchomości Rolnych przychodzi znaczna liczba osób zainteresowanych dzierżawą gruntów i niestety nie zawsze są to rolnicy.
Kolejnym problemem, z jakim się spotykamy, jest konieczność przedłożenia stosownych zabezpieczeń finansowych w przypadku wygrania przetargu na grunty o powierzchni powyżej 50 hektarów lub przy wylicytowaniu wysokiego czynszu dzierżawnego.
Ogólny koszt utrzymania naszych łąk w dobrej kulturze to ok. 70 tys. zł rocznie.
Efekty
- Ochrona ok. 100 ha łąk przed sukcesją (zarastaniem).
- Renaturyzacja docelowo ok. 170 ha zaniedbanych łąk.
- Zwiększenie ich bioróżnorodności.
Pomimo wielu przeszkód, udało nam się wygrać dwa przetargi. Dzięki temu jesteśmy dzierżawcą 23 hektarów w Ryszewie, ok. 1 km na południe od jeziora Miedwie (gmina Pyrzyce) oraz 76 hektarów nad Odrą, niedaleko miejscowości Święta (gmina Goleniów). Ponadto podpisaliśmy także umowę poddzierżawy z Dyrekcją Parku Krajobrazowego Doliny Dolnej Odry, w wyniku której mamy w posiadaniu zależnym kolejne 210 ha na terenie Międzyodrza (większość znajduje się w gminie Gryfino). Spośród dzierżawionych przez nas 310 ha, 100 ha to łąki bagienne, natomiast resztę stanowią przede wszystkim nieużytki oraz w niewielkim stopniu rowy i wody stojące. Nasze działki położone są na terenie Natury 2000 – Ryszewo znajduje się na obszarze ostoi ptasiej – PLB 320005 – Miedwie i okolice oraz proponowanej ostoi siedliskowej PLH 320006 – Dolina Płoni. Międzyodrze to także ostoja ptasia – PLB 320003 – Dolina Dolnej Odry, natomiast działka w Świętej leży na terenie strefy priorytetowej – 32A – Pobrzeże Zalewu Szczecińskiego i Równina Goleniowska. Dzięki takiemu usytuowaniu nieruchomości mamy możliwość realizowania programu rolnośrodowiskowego – pakiet utrzymanie łąk ekstensywnych oraz rolnictwo ekologiczne.
Nasze działania na dzierżawionym obszarze będą polegały na jego ochronie poprzez:
- powstrzymanie nadmiernej sukcesji roślinności niepożądanej, konkurencyjnej w stosunku do chronionych oraz rzadkich gatunków roślin i zwierząt,
- utrzymanie siedlisk cennych przyrodniczo (zachowanie wysokiej bioróżnorodności),
- wprowadzenie zrównoważonej gospodarki rolnej (opracowanej dla każdego obszaru z uwzględnieniem jego indywidualnej specyfiki).
Źródło finansowania
Główne środki pochodzić będą z dopłat Unii Europejskiej do działalności rolniczej.
Środki własne 
Wspierali nas także:
Zespół Elektrowni Dolna Odra S.A.
Agencja Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa
