Norka europejska stanowi doskonałą, choć niechlubną ilustrację sentencji S. Jachowicza – Cudze chwalicie, swego nie znacie […]. Nie dość bowiem, że bardzo mała jest wśród społeczeństwa wiedza o gatunku, to świadomość tego, że występował on niegdyś w niemal całej Polsce, a obecnie znajduje się w alarmująco niebezpiecznej sytuacji, jest bardziej niż znikoma. Nie dziwi więc fakt, że krytyczny stan zachowania norki europejskiej budzi dziś mniejsze emocje, niż sytuacja tak egzotycznych gatunków jak panda wielka (Ailuropoda melanoleuca), czy gepard (Acinonyx jubatus). Tymczasem norka europejska wymieniona została w Konwencji Berneńskiej (Załącznik II), Dyrektywie siedliskowej (Załącznik II i IV; gatunek priorytetowy), Czerwonej Liście IUCN (gatunek krytycznie zagrożony wymarciem), Polskiej Czerwonej Liście i Polskiej czerwonej księdze (gatunek wymarły) oraz Karpackiej Liście Gatunków Zagrożonych (gatunek krytycznie zagrożony wymarciem)!
Polska populacja norki europejskiej już nie istnieje, jedynie kilka osobników utrzymywanych jest w Ogrodzie Zoologicznym w Poznaniu, uczestniczącym w Europejskim Programie Ochrony Zwierząt (EEP). Pula genowa opisywanego gatunku w Polsce zachowała się również w postaci zbiorów muzeów przyrodniczych i ośrodków akademickich, które wymagają pilnego skatalogowania. Obecnie norka europejska podlega w Polsce ścisłej ochronie prawnej, nie są jednak prowadzone niemal żadne działania w kierunku zachowania puli genowej tego gatunku i jego ewentualnego przywrócenia.
Sytuacja taka jest bardzo niepokojąca, zważywszy na dramatyczny stan populacji gatunku i postępujący proces jego wymierania (poza granicami Polski występuje jeszcze kilkanaście populacji endemicznych, m.in. w Rosji, Rumunii, Estonii Hiszpanii i we Francji). Wszystko to wskazuje na konieczność podjęcia natychmiastowych i kompleksowych działań ochronnych.
Działania takie powinny przede wszystkim dotyczyć genetyki konserwatorskiej (ochronnej), a mianowicie ochrony ex situ (poza miejscem naturalnego występowania), poprzez zachowanie puli genowej i stworzenie zaplecza rozmnożeniowego obecnie, oraz in situ (w środowisku naturalnym), poprzez restytucję gatunku w przyszłości. Genetyka konserwatorska jest interdyscyplinarną nauką o ochronie puli genowych gatunków, celem zachowania bioróżnorodności oraz zapewnienia ciągłości procesów ewolucyjnych i ekologicznych odpowiedzialnych za jej wytwarzanie i utrzymywanie.
Wybór daty Dnia Norki Europejskiej nie jest przypadkowy – 31 marca to rocznica powstania Polskiego Towarzystwa Genetyki Konserwatorskiej LUTREOLA, jedynego w Polsce towarzystwa naukowego poświęconego tej gałęzi wiedzy. Towarzystwo jest niezależną, apolityczną, samorządną i dobrowolną organizacją społeczną o celach niezarobkowych oraz fachowym i naukowym charakterze. Misją Towarzystwa jest powstrzymanie spadku różnorodności biotycznej poprzez inicjowanie i wspieranie rozwoju genetyki konserwatorskiej oraz praktycznego wykorzystania jej osiągnięć w ochronie przyrody, w szczególności poprzez szeroko pojęte wspieranie profesji genetyka konserwatora, zgodnie z dewizą Nauka w służbie Przyrody.
Serdecznie zachęcamy do propagowania i popularyzacji idei ochrony krytycznie zagrożonej wymarciem norki europejskiej, poprzez upowszechnianie informacji o poświęconym jej dniu – 31-szym marca!
F
